انجمن آبیاری و زهکشی ایران
مدیریت آب در کشاورزی
2476-4531
2676-4369
6
1
2019
08
23
تأثیر کمآبیاری در بهرهبرداری پایدار منابع آب زیرزمینی دشت نیشابور
1
12
FA
سید ابوالقاسم
حقایقی مقدم
استادیار پژوهش بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مشهد، ایران
sahm51@yahoo.com
مجید
علیحوری
استادیار پژوهش پژوهشکده خرما و میوههای گرمسیری، موسسه تحقیقات علوم باغبانی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، اهواز، ایران.
در دسترس بودن آب زیرزمینی نقش مهمی در تولید پایدار محصولات کشاورزی و تأمین امنیت معیشت بهرهبرداران در دشت نیشابور ایفا مینماید. افت سطح آب زیرزمینی و کسری مخزن سالانه از چالشهای اساسی این دشت است. در دشت نیشابور سالانه بیش از 90% منابع آب زیرزمینی برای آبیاری حدود ۸۴ هزار هکتار از اراضی آبی زیرکشت محصولات مختلف زراعی و باغی به مصرف میرسد. در این مقاله، مدل شبیهسازی حرکت آب و املاح در خاک (SWAP) با استفاده از دادههای 6 مزرعه مختلف دشت نیشابور مورد واسنجی و صحت سنجی قرار گرفت. بدین منظور اطلاعات مزرعهای و سایر دادههای موردنیاز برای اجرای مدل در شرایط منطقه گردآوری شد. اثرات مدیریت رایج آبیاری بر اجزای بیلان آب و شاخصهای مختلف بهرهوری آب در مزارع گندم، جو، چغندرقند، پنبه، ذرت علوفهای و گوجهفرنگی با استفاده از مدل SWAP بررسی گردید. همچنین تأثیر اعمال ۲ سناریوی اعمال کمآبیاری (۱- کاهش 20-30 درصد آب مصرفی در طول دوره رشد، 2- حذف یک نوبت آبیاری در مرحله غیر حساس رشد گیاه) بر کاهش برداشت از منابع آب زیرزمینی تخمین زده شد. نتایج نشان داد در شرایط مدیریت آبیاری فعلی زارعین، کاهش بهرهوری آب به دلیل تبخیر از سطح خاک برای مزارع گندم، جو، چغندرقند، پنبه، ذرت علوفهای و گوجهفرنگی به ترتیب بهاندازه ۲۴، ۲۶، 27، 21، ۸ و ۲۷ درصد بود. کاهش بهرهوری آب به دلیل نفوذ عمقی، از WPETQ در مقایسه با WPET شدیدتر بود بهطوریکه مقدار WPETQ بهاندازه ۵۰، ۴۴، ۳۳، ۳۷، ۱۴ و ۵۳ درصد به ترتیب برای مزارع گندم، جو، چغندرقند، پنبه، ذرت علوفهای و گوجهفرنگی در مقایسه با WPET کاهش نشان داد. مقادیر مختلف بهرهوری آب نشان از لزوم کنترل و کاهش تلفات تبخیر خاک و نفوذ عمقی با تغییر روشهای سنتی آبیاری به سامانههای با کارایی بالاتر دارد. اعمال مدیریت کمآبیاری برای ۶ محصول عمده در دشت نیشابور، موجب ۲۷% کاهش در برداشت از سفره آب زیرزمینی با تغییر عملکرد بین ۴+ تا ۱۷- درصد گردید. این مقدار برداشت کمتر معادل 105 میلیون مترمکعب تخلیه کمتر سفره آب زیرزمینی و جبران ۷۷% کسری مخزن دشت نیشابور میباشد. حذف یک نوبت آبیاری برای ۶ محصول عمده در دشت نیشابور، موجب ۵/۱۷% کاهش در برداشت از سفره آب زیرزمینی با کاهش عملکرد بین ۴ تا ۱۰ درصد میگردد. این مقدار برداشت معادل 69 میلیون مترمکعب تخلیه کمتر سفره آب زیرزمینی است که بدین ترتیب حدود ۵۰% کسری مخزن جبران میشود.<br /> <strong> </strong>
کمآبیاری,بهرهبرداری پایدار,آب زیرزمینی,دشت نیشابور
https://wmaj.iaid.ir/article_100568.html
https://wmaj.iaid.ir/article_100568_d23fbb2a9c2caf48336f292b94607662.pdf
انجمن آبیاری و زهکشی ایران
مدیریت آب در کشاورزی
2476-4531
2676-4369
6
1
2019
08
23
عملکرد مدل Aquacrop در شرایط مدیریت تنش شوری و خشکی برنج
13
22
FA
ابراهیم
امیری
استاد گروه مهندسی آب، دانشگاه آزاد اسلامی واحد لاهیجان، لاهیجان، ایران.
eamiri57@yahoo.com
مجتبی
رضایی
0000-0002-5539-2131
موسسه تحقیقات برنج کشور. سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، رشت، ایران
mrezaeii@yahoo.com
فهیمه
شیرشاهی
دانشجوی دکتری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اراک، باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، اراک، ایران
این تحقیق بهمنظور بررسی و ارزیابی دقت مدل AquaCrop در شبیهسازی عملکرد دانه و بیوماس کل در شرایط مدیریت شوری و خشکی آبیاری در گیاه برنج در رشت طی سالهای زراعی 90- 89 بهصورت کشت گلدانی در ستاد موسسه تحقیقات برنج کشور واقع در رشت در قالب فاکتوریل بر پایه طرح بلوک کامل تصادفی با 3 تکرار به اجرا درآمد. تیمارها شامل 4 سطح شوری آب آبیاری به شرح: S1، آب معمولی با شوری کمتر از 1 دسی زیمنس بر متر، S2، S3، S4 به ترتیب شوری آب 2، 4، 6 دسی زیمنس بر متر و همچنین پنج روش آبیاری شامل I0: آبیاری غرقاب دائم، I1، I2، I3، I4 به ترتیب آبیاری در حالت اشباع (AWD)، آبیاری در ظرفیت زراعی (FC)، آبیاری در نقاط رطوبتی 100، 90 و 80 درصد ظرفیت زراعی بود. مدل AquaCrop برای برنج نسبت به تنش شوری و خشکی مورد ارزیابی قرارگرفته است. دادههای اندازهگیری شده سال اول برای واسنجی و سال دوم برای صحت سنجی مورداستفاده قرار گرفت. با استفاده از ریشه میانگین مربعات خطا (RMSE)، ریشه میانگین مربعات خطا نرمالایز شده (RMSEn)، درصد خطای نسبی و آزمون تی (T-test) مقایسه نتایج شبیهسازیشده با دادههای اندازهگیری شده انجام شد. مدل AquaCrop بیوماس کل را بهطور میانگین با ضریب همبستگی و جذر میانگین مربعات خطای نرمال شده به ترتیب 83/0 و 11% در تیمارهای شوری کمتر از آستانه تحمل شوری گیاه تا 6/0 و 38% در تیمارهای شوری بالاتر از آستانه و عملکرد دانه را به ترتیب در تیمارهای کمتر تا بیشتر از آستانه 85/0 و 9% تا 43/0 و 33% شبیهسازی کرد نتایج نشان میدهد که مدل در شوریهای کمتر از آستانه تحمل شوری گیاه عملکرد قابلقبول دارد.<br /> <strong> </strong>
برنج,رشت,مدل AquaCrop,مدیریت شوری
https://wmaj.iaid.ir/article_100569.html
https://wmaj.iaid.ir/article_100569_2b9abc110f4354be1f07e0c774995aa7.pdf
انجمن آبیاری و زهکشی ایران
مدیریت آب در کشاورزی
2476-4531
2676-4369
6
1
2019
08
23
رویکردها و راهکارهای سازگاری با تغییر اقلیم از جنبههای مدیریت آب کشاورزی و امنیت غذائی
23
36
FA
نادر
حیدری
0000-0002-5626-7148
دانشیار پژوهش مؤسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی؛ سازمان تحقیقات، آموزش، و ترویج کشاورزی؛ کرج؛ ایران.
nrheydari@yahoo.com
تغییر اقلیم پدیدهای است که بر اساس مطالعات و تحقیقات مختلف، در مناطق وسیعی از جهان و ازجمله کشور ایران در حال وقوع است. کشاورزی و تولیدات گیاهی از بخشهایی است که از ابعاد مختلف تحت تأثیر پدیده تغییر اقلیم قرار میگیرد، هرچند خود مقوله تولید غذا بخصوص تولید پروتئین حیوانی که آب مجازی بالایی دارد، علاوه بر سایر عوامل اصلی (نظیر تولید گاز گلخانهای دیاکسید کربن از منابع نفتی) برای رخداد این پدیده نیز سهیم بوده است. تغییر اقلیم علاوه برافزایش دما و بهتبع آن افزایش نیاز آبی گیاه موجب افت تولید محصولات کشاورزی نیز میشود. لذا در شرایط کنونی، با توجه به بحران کمبود آب در کشور، برای مواجهه با اثرات تشدیدکننده این کمبود ناشی از تغییر اقلیم و همچنین تأمین امنیت غذایی جمعیت در حال رشد کشور، باید بر سازگاری با تغییر اقلیم تأکید شود. برای مواجهه با تغییر اقلیم دو رویکرد توأم و کلی وجود دارد: 1- "تسکین" 2- "سازگاری". تسکین تغییر اقلیم به کاهش انتشار گازهای گلخانهای مربوط میباشد درحالیکه هدف سازگاری در درجه اول ملایم نمودن اثرات غیرقابل اجتناب ناشی از تغییر اقلیم است که از طریق طیف گستردهای از اقدامات در یک سیستم آسیبپذیر مورد توجه قرار میگیرد. در این مقاله ابتدا ضمن مرور کاملی بر منابع علمی مختلف در جهان و کشور و همچنین مجموعه قوانین و اسناد بالادستی در حوزههای مرتبط با آب، آب کشاورزی و امنیت غذایی به معرفی و تشریح رویکردها و راهبردهای مواجهه با تغییر اقلیم از ابعاد تسکین و سازگاری با آن از جنبههای مدیریت آب کشاورزی و امنیت غذایی پرداخته شده است. بر اساس طبقهبندی، راهبردها و راهکارهای مرتبط با سازگاری با تغییر اقلیم در بخش مدیریت آب کشاورزی میتواند معطوف به حوزههای زیر باشد:1- راهبردها و راهکارهای مرتبط با کاهش در کاربرد آب حین آبیاری، 2- راهبردها و راهکارهای مرتبط با حفاظت از آب و جلوگیری از تبخیر زیاد از سطح خاک 3- راهبردها و راهکارهای مرتبط با افزایش تولید (افزایش صورت کسر شاخص بهرهوری آب) 4- راهبردها و راهکارهای کاهش ریسک اقتصادی از طریق ایجاد تنوع در منابع درآمدی کشاورزان، بیمه محصولات کشاورزی، پرداخت یارانه، پرداخت مشوقها و غیره و 5- راهبردها و راهکارهای ایجاد سیستمهای پیشآگاهی و آموزش و ظرفیتسازی شیوههای سازگاری با تغییر اقلیم برای کشاورزان. بههرحال بر اساس نتایج و تجارب جهانی و از جنبههای راهبردی و صرفاً از لحاظ نسبت سود به هزینه، راهکارها و اقدامات سازگاری با تغییر اقلیم در حوزه مدیریتی در کوتاهمدت کمهزینهتر و اثرگذارتر از راهکارهای سازهای و حتی راهکارهای زراعی هستند.
تغییر اقلیم,سازگاری,راهبرد,راهکار,کشاورزی
https://wmaj.iaid.ir/article_100570.html
https://wmaj.iaid.ir/article_100570_5ede12ba4e3efd7df09b6b92e5f556b2.pdf
انجمن آبیاری و زهکشی ایران
مدیریت آب در کشاورزی
2476-4531
2676-4369
6
1
2019
08
23
آبیاری با فاضلاب تصفیهشده خانگی: چالشها و فرصتها
37
46
FA
اردلان
ذوالفقاران
عضو هیئتعلمی بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مشهد، ایران
azolfagharan@yahoo.com
سید ابوالقاسم
حقایقی مقدم
عضو هیئتعلمی بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مشهد، ایران
sahm51@yahoo.com
حسن
حمیدی
محقق بخش تحقیقات چغندرقند، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی مشهد، ایران.
با توجه به کمبود منابع آب، کاهش بارندگیهای سالیانه و رشد بیرویه جمعیت و گسترش صنایع و کشاورزی، استفاده از آبهای بازیافتی درواقع یکی از راهکارهای مقابله با بحران کمبود آب است که امری ضروری و اجتنابناپذیر است. بهمنظور آگاهی از تأثیر پساب شهری بر کلزا و ویژگیهای شیمیایی خاک، یک آزمایش زراعی با شش تیمار آبیاری در قالب بلوکهای کامل تصادفی در چهار تکرار اجرا شد. تیمارهای آبیاری عبارت بودند از: 1- آبیاری کامل با پساب (100 درصد پساب)، 2- سه نوبت آبیاری با پساب و یک نوبت آبیاری با آب چاه (75 درصد پساب)، 3- یک نوبت آبیاری با پساب و یک نوبت آبیاری با آب چاه (50 درصد پساب)، 4- یک نوبت آبیاری با پساب و سه نوبت آبیاری با آب چاه (25 درصد پساب)، 5- آبیاری با آب چاه (صفر درصد پساب)، 6- آبیاری با آب چاه همراه با کود شیمیایی. این تحقیق در مزرعه نمونه آستان قدس رضوی واقع در شرق شهر مشهد در خاکی با بافت سیلتیلوم در نزدیکی تصفیهخانه آستان قدس اجرا شد. نتایج نشان داد که اختلاف عملکرد دانه کلزا در تیمارهایی که با پساب بیشتری آبیاری شده بودند نسبت به تیمارهایی که با پساب کمتری آبیاری شده بودند. درواقع تیمارهایی که با پساب بیشتری آبیاری شده بودند به دلیل وجود مواد غذایی در آب آبیاری، عملکرد بیشتری نسبت به سایر تیمارها داشتند. میزان فلزات سنگین، شوری خاک، درصد ازت، فسفر قابلجذب و مواد آلی در تیمارهایی که با پساب بیشتری آبیاری شده بودند، افزایش جزئی نشان داد ولی در سطح 5 درصد معنیدار نبود. این افزایش تدریجی عناصر در خاک، میتواند بهعنوان یک چالش اساسی در استفاده از فاضلاب تصفیهشده در درازمدت مطرح باشد. فرصتهای حاصل از آبیاری با استفاده از پساب شامل: مقابله با مشکل کمبود آب، جلوگیری از آلودگی محیطزیست و منابع آب سطحی و زیرزمینی، دوام بیشتر منابع آب با کیفیت بالا، افزایش عملکرد محصول، صرفهجویی در هزینه مصرف کودهای شیمیایی و توسعه سطح زیر کشت آبی بود.
آبیاری,فاضلاب تصفیهشده,چالشها,فرصتها
https://wmaj.iaid.ir/article_100571.html
https://wmaj.iaid.ir/article_100571_2283b99d023c64bd8eaf13a6f54a1646.pdf
انجمن آبیاری و زهکشی ایران
مدیریت آب در کشاورزی
2476-4531
2676-4369
6
1
2019
08
23
چالشهایی در استفاده از سیستمهای نمکزدایی آب گلخانهای
47
56
FA
علیرضا
حسناقلی
عضو هیأت علمی (دانشیار پژوهشی) مؤسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی؛ سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران
arho49@yahoo.com
مسعود
فرزامنیا
مربی پژوهشی، بخش فنی و مهندسی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی اصفهان؛ سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی
قاسم
زارعی
عضو هیئتعلمی (دانشیار پژوهشی) مؤسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی؛ سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران
تولید محصولات کشاورزی در گلخانهها و محیطهای کنترلشده، به دلیل امکان افزایش بهرهوری استفاده از آب و سایر نهادههای کشاورزی، اشتغالزایی، ارزشافزوده تولید در خارج از فصل و ... جزو مواردی است که موردتوجه و در دستور کار متولیان بخش کشاورزی و باغبانی کشور قرارگرفته است. در همین حال و درنتیجه کاهش کمیت و کیفیت آب آبیاری در دسترس، مشکلاتی در گلخانههای دایر بهوجود آمده است. این شرایط، گلخانهداران را به سمت استفاده از سیستمهای نمکزدایی از آب یا بهاصطلاح «آبشیرینکن» سوق داده است. کاربرد این سیستمها با تولید شورابه (پساب) کم کیفیتی همراه است که دفع آن مورد اشکال است. از همین رو، وضعیت تعدادی از گلخانههای دارای سیستم نمکزدایی از آب در استانهای اصفهان، قزوین و البرز، ازنظر چگونگی دفع پساب شور آنها موردبررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که گزینه اصلی دفع شورابه سامانههای نمکزدایی، تخلیه بدون ضابطه به اراضی اطراف گلخانهها بوده و پسازآن، استفاده تلفیقی با آب چاه برای کشاورزی در فضای باز، تخلیه به چاههای محلی و تخلیه به ترانشهها و حوضچههای خاکی نفوذ قرار داشت. متأسفانه به علت فقدان متولی مشخصی جهت کنترل و نظارت بر اجرا و بهرهبرداری از این ادوات و رعایت نشدن هرگونه ملاحظاتی درزمینه دفع پسابها، وضعیت نامناسبی در مناطق بررسیشده در حال وقوع است. چنین به نظر میرسد که با ادامه روند فعلی، ایجاد مشکلات جدی از نظر گسترش آلودگی منابع آبوخاک دور از انتظار نبوده و ممکن است شرایط غیرقابل بازگشتی را بر محیطزیست کشور تحمیل نماید. لذا بایستی هرچه سریعتر به این وضعیت سروسامان اساسی داده شود.<br /> <strong> </strong>
اسمز معکوس,دفع پساب,کیفیت آب,گلخانه,نمکزدایی,محیطزیست
https://wmaj.iaid.ir/article_100572.html
https://wmaj.iaid.ir/article_100572_729b2de650aeacf491acf22989b0832b.pdf
انجمن آبیاری و زهکشی ایران
مدیریت آب در کشاورزی
2476-4531
2676-4369
6
1
2019
08
23
ارتباط بین استفاده از طرحهای مختلف آبیاری تناوبی با رضایتمندی آببران شهرستان رشت و پرداخت آببها
57
64
FA
محمدرضا
قربانی پور
دانشجوی کارشناسی ارشد گروه اقتصاد کشاورزی دانشگاه آزاد واحد رشت و کارشناس شرکت بهرهبرداری شبکه آبیاری و زهکشی گیلان
محمدرضا
خالدیان
0000-0001-9817-679X
دانشیار و عضو هیات علمی گروه مهندسی آب دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه گیلان و گروه پژوهشی مهندسی آب و محیطزیست پژوهشکده حوزه آبی دریای خزر، رشت
khaledian@guilan.ac.ir
هدا
حلاج زاده
استادیار و عضو هیات علمی گروه علوم اجتماعی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه گیلان
هدف از این پژوهش بررسی وجود ارتباط بین استفاده از طرحهای مختلف آبیاری تناوبی با رضایتمندی آببران شهرستان رشت و پرداخت آببها در دوره آماری 92-1379 است. پژوهش حاضر توصیفی – پیمایشی و از لحاظ هدف کاربردی است. جامعه موردمطالعه، شالیکاران شهرستان رشت و روش نمونهگیری منظم بوده است. از میان 78000 نفر آببر طرف قرارداد شرکت بهرهبرداری شبکه آبیاری و زهکشی سفیدرود و با استفاده از فرمول کوکران، 384 نفر از سه روستای بیجارکنار، گورابسر و دهنهسر شیجان در سه شبکه آبیاری (مدرن، تلفیقی و سنتی) برگزیده شدند. ابزار گردآوری دادهها، مستندات آبیاری و پرداخت آببها طی دوره آماری بوده و برای سنجش رضایت آببران از پرسشنامه محقق ساخته با 50 سؤال استفاده شد. تجزیهوتحلیل دادهها بر اساس آمار توصیفی و استنباطی (آزمون فریدمن، آزمون کی دو و ضریب وی کرامر) صورت گرفت. یافتههای تحقیق نشان داد برنامههای اجرایی آبیاری متناوب در بهترین و بدترین سال آبی از نظر زمان شروع دوره، آغاز نوبتبندی و طول دورههای قطع آب بر نظرات آزمودنیها با تقریب بالا منطبق است. رضایتمندی شالیکاران در بهترین سال آبی در سطح بالا و در بدترین سالهای آبی در سطح متوسط رو به پایین ارزیابی شد. همچنین درصد پرداخت آببهای زراعی در بهترین سال آبی بیشترین مقدار و در سالهای کم آب کمترین مقدار بود. با توجه به یافتههای پژوهش، فرضهای سهگانه تحقیق و معنیدار بودن ارتباط مستقیم بین متغیرهای تحقیق تائید شد. لذا بین استفاده از طرحهای مختلف آبیاری تناوبی با رضایتمندی آببران و پرداخت آببها در شهرستان رشت رابطه معنیدار مستقیم وجود دارد.
آببهای کشاورزی,شبکه آبیاری و زهکشی سفیدرود,نوبتبندی
https://wmaj.iaid.ir/article_100573.html
https://wmaj.iaid.ir/article_100573_f94a27c0f8c2bea56741fde66a74fd22.pdf
انجمن آبیاری و زهکشی ایران
مدیریت آب در کشاورزی
2476-4531
2676-4369
6
1
2019
08
23
تحلیلی بر مشکلات و موانع توسعه آبیاری تحتفشار
65
74
FA
علیرضا
کیانی
0000-0002-2345-5089
استاد بخش تحقیقات فنی و مهندسی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان گلستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، گرگان، ایران. .
akiani71@yahoo.com
مجتبی
شاکر
0000-0002-2637-3089
دانشآموخته کارشناسی ارشد گروه آبیاری و زهکشی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان.
mojtabawater@yahoo.com
کاهش منابع آبی، تغییر تدریجی سهم مصارف آب در بخش کشاورزی به دیگر بخشهای مصرف و جایگزینی کشت گیاهان با ارزشِ بالاتر نسبت به گیاهان راهبردی، شرایط را به سمت ناامنی غذایی سوق میدهد. عدم بهرهوری مناسب از آب و افزایش سرانه آب برای هر نفر بهمرورزمان منجر به خشک شدن رودخانهها، دریاچهها و همچنین افت سطح آب زیرزمینی شده است. گرچه استحصال آبهای زیرزمینی در کوتاهمدت در تولید غذا مؤثر واقع میشود، اما ادامه آن در درازمدت پایدار نخواهد بود. امروزه افت سفرههای آب زیرزمینی در بسیاری از نقاط جهان، کشت آبی را غیراقتصادی نموده است. یکی از رویکردهای گذشته در افزایش تولید، افزایش سطح زیر کشت اراضی تحت آبیاری بود. این مهم درگذشته تنها با تأمین آب از منابع زیرزمینی یا با مهار آبهای سطحی به اجرا درآمد. در شرایط حاضر یکی از راهبردهای بسیار مهم در رفع فقر و گرسنگی استفاده بهینهتر از آبهای موجود است. برای تحقق این مهم راهحلهای مختلفی ممکن است پیشنهاد گردد، ولی بهطورکلی دو راهحل عمده را بایستی موردتوجه قرارداد. افزایش تولید با حفظ منابع آبی موجود (مدیریت زراعی) و حفظ تولید موجود اما با مصرف آبِ کمتر (مدیریت آبیاری)، دو گزینهی مهم ارتقاء بهرهوری آب میباشند. یکی از روشهای مؤثر در استفاده بهینهتر از آب کاربرد روشهای آبیاری تحتفشار است. برنامهریزان اجرایی کشور در تلاش هستند تا هرساله بر وسعت زمینهای آبیاری تحتفشار باهدف استفاده بهینهتر از آب بیافزایند. با توجه به شرایط اقلیمی و کمبود منابع آب در کشور که بهتدریج آبستن حوادث متعددی شده است، توسعه سامانههای نوین آبیاری تحتفشار بهعنوان یکی از راهکارهای مؤثر در تعدیل شرایط بحرانی آب در نقاط مختلف کشور در دستور کار جدی متولیان بخش کشاورزی قرارگرفته است؛ اما بررسیها حکایت از این مطلب دارد که علیرغم تدوین برنامهها و حمایتهای دولت برای توسعه این روشها و صرف بودجههای بسیار کلان، متأسفانه روند توسعه و همچنین اثربخشی سامانهها رشد مناسبی نداشت. ازاینرو بررسی و شناسایی علل عدم توسعه و نیز موانع رو به رشد جهت بازبینی و تصحیح برنامهها و سیاستهای کلان کشوری و ارائه راهکارهای مستدام جهت توسعهی روشهای نوین آبیاری در کشور امری ضروری تلقی میگردد.
آبیاری بارانی,آبیاری قطرهای,برنامه توسعه
https://wmaj.iaid.ir/article_100574.html
https://wmaj.iaid.ir/article_100574_10a17df0ffa884893b80a527f1c52ecc.pdf
انجمن آبیاری و زهکشی ایران
مدیریت آب در کشاورزی
2476-4531
2676-4369
6
1
2019
08
23
شبیهسازی حرکت آب در خاک غیراشباع متأثر از سامانههای مختلف آبیاری (مطالعه موردی: دشت محمدشهر کرج)
75
86
FA
کورش
کمالی
مربی پژوهشی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان گیلان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی
kamali_kourosh@yahoo.com
محمود
عرب خدری
دانشیار پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی
رضا
بیات
استادیار پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی
اباذر
مصطفایی
پژوهشگر پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی
شبیهسازی حرکت آب در پروفیل خاک و شناخت تأثیر سامانههای آبیاری در پویایی رطوبتِ خاک از اهمیت زیادی برخوردار است. بدین منظور از مدل عددی یکبعدی LEACHW در عرصههای کشاورزی منتخب دشت محمدشهر کرج استفاده شد. با حفر سه خاکرخ در مزارع و باغات منتخب و در نظر گرفتن شرایط اولیه رطوبت و پایش تغییرات آنها در طول فصل زراعی یا طول دوره شبیهسازی، مدل LEACHW اجرا و مقادیر رطوبت برآوردی مدل با مقادیر رطوبت اندازهگیری شده مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج با آزمون مقایسه میانگینها بررسی، آنالیز حساسیت مدل انجام و مدل مجدداً بر اساس پارامترهای کالیبره شده اجرا و میزان آب ازدسترفته و مانده در پروفیل خاک در طول فصل زراعی برآورد شد. در خروجی مدل میزان آب ازدسترفته و مانده در پروفیل خاک برآورد شد. بررسی نتایج نشان داد سامانههای نوین آبیاری در تغذیه سفره تأثیرگذار نبودند؛ لذا یکی از راهکارهای افزایش بهرهوری آب در بخش کشاورزی، اصلاح سیستمهای سنتی آبیاری و حرکت به سمت توسعه سامانههای نوین آبیاری است. بیشک مأموریت اصلی این سامانهها، بهینهسازی مصرف آب در راستای تأمین امنیت غذایی کشور است.
رطوبت خاک,سامانههای آبیاری,کرج,مدل LEACHW
https://wmaj.iaid.ir/article_100575.html
https://wmaj.iaid.ir/article_100575_17982fcce7f06b4b1954fd3b7f7ea67c.pdf
انجمن آبیاری و زهکشی ایران
مدیریت آب در کشاورزی
2476-4531
2676-4369
6
1
2019
08
23
امکانسنجی کاربرد پساب در مدیریت منابع آب (مطالعه موردی: دشت مشهد)
87
94
FA
محمد
جلینی
دانشیار پژوهش بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان خراسان رضوی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مشهد، ایران
mjolaini_re@yahoo.com
محمد
کریمی
استادیار پژوهش بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان خراسان رضوی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مشهد، ایران.
karimi.irri@gmail.com
ساناز
صحرائی سعدآبادی
کارشناس ارشد آبخیزداری
باتوجه به مشکل کمبود آب در کشور، تأمین آب از اهمیت فراوانی برخوردار است. در چنین شرایطی استفاده مجدد از فاضلاب تصفیهشده (پساب) میتواند بهعنوان یکی از راههای غلبه بر مشکل کمآبی تلقی شود. ازاینرو استفاده از منابع آبی غیرمتعارف (ازجمله پساب تصفیهخانهها) در کشور ما روزبهروز از اهمیت بیشتری برخوردار میشود. کاربرد اینگونه آبها مـیتوانـد در تأمین آب فضای سبز شهرها، کشت محصولاتی که بهصورت خام مصرف نمیشوند و تغذیه مصنوعی دشـتهـایی کـه سـطح آب زیرزمینی در آنها بشدت کاهشیافته است، سیاستی راهبردی بهمنظور کاهش فشار بر منابع آب متعارف باشد. کاربرد پساب بهعنوان یک منبع دائمی آب در کشاورزی علاوه بر تأمین بخشی از نیازهای آبی این بخش، باعث صرفهجویی و دوام منابع آبی موجود نیز میگردد. علاوه بر این وجود عناصر غذایی گیاهی در پساب تصفیهخانهها، مصرف کودهای شیمیایی و بالطبع اثرات زیستمحیطی استفاده از آنها را کاهش میدهد. در این پژوهش با در نظر گرفتن جمعیت حاضر و پیشبینی روند رو به رشد آن تا سال 1410 در شهر مشهد، توانستیم نیاز آبی شهر را برآورد کنیم. با احتساب مقدار مصرف، مقدار فاضلابی که وارد تصفیهخانههای شهر میشود و به شکل پساب از آن خارج میگردد، تخمین زده شد. همچنین حجم پساب جهت ذخیره و تخصیص آن برای مقاصد مختلف برآورد گردید. با توجه به اطلاعات و بررسیهای انجامشده، این نتیجه حاصل شد که افزایش سهم آب بخش شرب و بهداشت بهناچار کـاهش سـهم آب بخـش کشاورزی را در پی خواهد داشت. پساب میتواند بخشی از این کاهش سهم بخش کشاورزی را جبران نماید.
پساب,مدیریت آب,استفاده مجدد از آب,تغذیه آبخوان
https://wmaj.iaid.ir/article_100576.html
https://wmaj.iaid.ir/article_100576_15bbc42a649e3200810c058939acb309.pdf
انجمن آبیاری و زهکشی ایران
مدیریت آب در کشاورزی
2476-4531
2676-4369
6
1
2019
08
23
بهرهوری آب آبیاری محصولات کشاورزی در استان بوشهر
95
104
FA
محمدنوید
فرحزا
دانشجوی دکتری مهندسی آبیاری و زهکشی، دانشگاه بینالمللی امام خمینی (ره)
بیژن
نظری
استادیار گروه علوم و مهندسی آب، دانشگاه بینالمللی امام خمینی (ره)، قزوین، ایران
b.nazari@eng.ikiu.ac.ir
عبدالمجید
لیاقت
0000-0002-3224-6529
استاد گروه مهندسی آبیاری و آبادانی، دانشگاه تهران.
aliaghat@ut.ac.ir
حمزه علی
علیزاده
استادیار گروه مهندسی آبیاری، دانشگاه ایلام.
توجه به وضعیت بهرهوری در محصولات مختلف یکی از پارامترهای اساسی در متناسب نمودن شرایط بهینه استفاده از نهادههای مورداستفاده و مقدار عملکرد است. در این میان آب بهعنوان یکی از مهمترین این نهادهها باید موردتوجه ویژه قرار گیرد. این پژوهش بهمنظور بررسی بهرهوری آب آبیاری در محصولات گندم، تنباکو، هندوانه و گوجهفرنگی بهعنوان محصولات عمده استان بوشهر صورت گرفت. بیشترین بهرهوری آب آبیاری برای این محصولات به ترتیب مقدار 45/0، 19/0، 73/7 و 77/12 کیلوگرم بر مترمکعب به دست آمد. نتایج نشان داد استفاده از سیستم آبیاری قطرهای باعث افزایش بهرهوری آب میشود. در تمام موارد بهرهوری آب در سیستم آبیاری قطرهای بیشتر از سیستم آبیاری سطحی بود. سیستم آبیاری قطرهای باعث افزایش 3 تا 5 برابری بهرهوری آب و کاهش 2 برابری مصرف آب و افزایش 2 برابری عملکرد محصول در محصولاتی مانند گوجهفرنگی و هندوانه شد. عدم موفقیت سیستم آبیاری قطرهای در مناطق با منابع آبشور در استان به دلیل طراحی و بهرهبرداری نامناسب بهویژه عدم بهرهبرداری اصولی از فیلترهای تصفیه آب است. در بخش کشاورزی استان، باوجود کاستیهای مختلف، دانش اندوختهی ارزشمندی در کشاورزان منطقه بهویژه در مواردی نظیر کشت گوجهفرنگی وجود دارد که میتوان از این ظرفیتها استفاده نمود.
بوشهر,بهرهوری آب,سامانههای آبیاری,گندم,گوجهفرنگی
https://wmaj.iaid.ir/article_100577.html
https://wmaj.iaid.ir/article_100577_f74da6e29c62af281b33e355ae3c8b59.pdf
انجمن آبیاری و زهکشی ایران
مدیریت آب در کشاورزی
2476-4531
2676-4369
6
1
2019
08
23
ضریب زبری مانینگ در کانالهای آبیاری و زهکشی با پوشش گیاهی پنجه مرغی (Cynodon dactylon)
105
112
FA
ابوالفضل
ناصری
دانشیار پژوهشی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان شرقی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تبریز، ایران
nasseri_ab@yahoo.com
ضریب زبری جریان یکی از عوامل مهم و مؤثر در طراحی کانالهای روباز است. انتخاب دقیق این ضریب برای اهداف طراحی و بهرهبرداری از کانالهای خاکی لازم و ضروری است. بنابراین پژوهش حاضر باهدف تدقیق مقادیر ضریب زبری کانالهای خاکی با پوشش گیاهی پنجه مرغی (Cynodon dactylon) انجامشده است. برای انجام آزمایشها، سی مقطع از کانالهای خاکی در شبکه آبیاری و زهکشی مغان انتخاب شدند. سرعت جریان آب در مقاطع مختلف کانالهای خاکی با مولینه، مختصات نیمرخ عرضی مقاطع کانالها با دوربین نقشهبرداری (ترازیاب) و یک شاخص مدرج اندازهگیری گردید. نتایج نشان داد تغییرات ضریب زبری از 01/0 تا 4/0 بود. میانگین ضریب زبری در کانالهای خاکی با پوشش گیاهی پنجه مرغی برابر 08/0 به دست آمد. همچنین، توزیع سرعت جریان، سطح مقطع جریان، پیرامون تر شده، شعاع هیدرولیکی و ضریب زبری مانینگ در کانالهای خاکی با پوشش گیاهی یادشده با توزیع لاگ نرمال منطبق بود. نتایج نشان داد جریان در مقاطع کانالهای خاکی، بهصورت آشفته بوده و با افزایش عدد رینولدز، ضریب زبری در کانالها، کاهش مییابد. تحلیل حساسیت دبی جریان به ضریب زبری نشان داد با دو و سه برابر شدن اندازه ضریب زبری، دبی جریان به ترتیب 50 و 33 درصد مقدار میانگین ضریب زبری (08/0) بود. زمانی که ضریب زبری 50 و 25 درصد مقدار میانگین بود، دبی جریان 200 و 400 درصد دبی نظیر میانگین ضریب زبری گردید بنابراین، حساسیت دبی جریان به ضریب زبری در کانالهای خاکی قابلتوجه بوده و توصیه میشود در انتخاب و اعمال این ضریب در محاسبات یا برآوردهای مهندسی، توجه و دقت لازم معمول گردد.
ضریب مانینگ,ضریب مقاومت جریان,کانالهای با پوشش گیاهی پنجه مرغی,کانالهای خاکی,مقاومت هیدرولیکی
https://wmaj.iaid.ir/article_100578.html
https://wmaj.iaid.ir/article_100578_3c503e00cb32b11db7890102d27e574c.pdf
انجمن آبیاری و زهکشی ایران
مدیریت آب در کشاورزی
2476-4531
2676-4369
6
1
2019
08
23
ارزیابی فنی دو سامانه لولههای قطرهچکان دار و آبیاری قطرهای نواری در گلخانه توت فرنگی
113
122
FA
پریسا
شاهین رخسار
https://orcid.org/00
عضو هیئتعلمی بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی گیلان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، ایران
pshahinrokhsar@yahoo.com
حسین
دهقانی سانیج
دانشیار پژوهشی مؤسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران
dehghanisanij@yahoo.com
قاسم
زارعی
عضو هیئتعلمی (دانشیار پژوهشی) مؤسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی؛ سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی
ﻓﺎﻃﻤﻪ
حیدر ﻧﮋاد
دکتری گروه خاکشناسی ، واحد اصفهان (خوراسانک) ، دانشگاه آزاد اسلامی ، اصفهان ، ایران
استفاده از آبیاری قطرهای بهعنوان روشی رایج در گلخانهها مورداستفاده قرار میگیرد اما تنوع سامانه آبیاری قطرهای موجب سردرگمی بهرهبرداران شده است. ازاینرو ارزیابی فنی و اقتصادی سامانه آبیاری و کودآبیاری میتواند به انتخاب سامانه مناسب منجر شود. در این مطالعه ارزیابی فنی و اقتصادی دو سامانه لولههای قطرهچکاندار و آبیاری قطرهای نواری در گلخانه توتفرنگی شهرک گلخانهای کیشستان واقع در شهرستان صومعهسرا در استان گیلان انجام شد. تیمارها شامل دو سامانه آبیاری قطرهای نواری (تیپ) و لولههای قطرهچکان بودند. نتایج نشان داد شاخصهای ارزیابی بهغیراز نمای معادله دبی- فشار در آبیاری قطرهای نواری بیشتر از لولههای قطرهچکان است و از نظر آماری دارای اختلاف معنیدار میباشند. ولی اختلاف آماری معنیداری از نظر عملکرد و بهرهوری آب (WP) بین دو سامانه مورد بررسی مشاهده نشد. عملکرد سامانه آبیاری قطرهای نواری (تیپ) از نظر ضریب یکنواختی کود بهتر از آبیاری لولههای قطرهچکاندار بود.
لولههای قطرهچکان دار,آبیاری قطرهای نواری,گلخانه,توت فرنگی
https://wmaj.iaid.ir/article_100579.html
https://wmaj.iaid.ir/article_100579_0084e5fdb4eae898dc14d925016a5219.pdf
انجمن آبیاری و زهکشی ایران
مدیریت آب در کشاورزی
2476-4531
2676-4369
6
1
2019
08
23
شبیهسازی عملکرد و کارایی مصرف آب ارقام مختلف برنج تحت شرایط مختلف کاشت با استفاده از دو مدل AquaCrop و SWAP
123
134
FA
سید امیر حسین
موسوی
دانشجوی کارشناسی ارشد آبیاری و زهکشی، گروه علوم و مهندسی آب، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.
amirhosseinmousavi1367@gmail.com
اصلان
اگدرنژاد
استادیار، گروه علوم و مهندسی آب، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.
a_eigder@ymail.com
عبدالعلی
گیلانی
استادیار، بخش تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان خوزستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویجکشاورزی، اهواز، ایران.
abdolali.gilani@yahoo.com
به منظور شبیهسازی عملکرد و کارایی مصرف آب برنج توسط دو مدل AquaCrop و SWAP، تحقیقی در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان خوزستان (ایستگاه شاوور) انجام شد. در این تحقیق، دو عامل روش کاشت (D1: نشایی، D2: مستقیم رایج در منطقه و D3: خشکهکاری) و رقم برنج (V1: عنبوری قرمز، V2: چمپا و V3: دانیال) مورد مطالعه قرار گرفتند. نتایج نشان داد که دقت مدل AquaCrop برای تعیین عملکرد براساس آمارههای MBE (36/0 تن بر هکتار)، RSME (07/1 تن بر هکتار) و NRMSE (14/0) قابل قبول بود. مقادیر این آمارهها برای مدل SWAP به ترتیب برابر با 54/0 تن بر هکتار، 09/1 تن بر هکتار و 15/0 بود که نشان داد دقت این مدل نیز قابل قبول بود. مقادیر آمارههای MBE، RMSE و NRMSE برای کارایی مصرف آب توسط مدل AquaCrop به ترتیب برابر با 11/0- کیلوگرم بر مترمکعب، 40/0 کیلوگرم بر مترمکعب و 15/0 و توسط مدل SWAP به ترتیب برابر با 10/0- کیلوگرم بر مترمکعب، 40/0 کیلوگرم بر مترمکعب و 15/0 بود. متوسط اختلاف عملکرد برای مدلهای AquaCrop و SWAP به ترتیب برابر با 64/0 و 67/0 تن بر هکتار و متوسط اختلاف بین مقادیر مشاهداتی و شبیهسازی شده کارایی مصرف آب توسط مدلهای AquaCrop و SWAP به ترتیب برابر با 02/0 و 025/0 کیلوگرم بر متر مکعب تعیین شد. مجموع نتایج نشان داد که که هر دو مدل AquaCrop و SWAP دقت مناسبی برای شبیهسازی عملکرد و کارایی مصرف آب برنج تحت شرایط مختلف کاشت برای ارقام گوناگون داشتند؛ لیکن دقت مدل AquaCrop از عملکرد بهتری برخوردادر بود.
رقم چمپا,رقم دانیال,رقم عنبوری قرمز,روش خشکهکاری,نشاء برنج,مدلسازی گیاهی
https://wmaj.iaid.ir/article_101549.html
https://wmaj.iaid.ir/article_101549_37f3f6c3b0ee163dce7227b125f2038c.pdf
انجمن آبیاری و زهکشی ایران
مدیریت آب در کشاورزی
2476-4531
2676-4369
6
1
2019
08
23
اثر توأم سطوح مختلف آبیاری، آرایش کاشت و تراکم بوته برعملکرد و اجزای عملکرد ذرت دانهای (KSC700) تحت سامانه آبیاری قطرهای زیرسطحی
135
147
FA
شهرام
اشرفی
استادیار مؤسسه تحقیقات فنی و مهندسی و کشاورزی، سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران
shah1343@yahoo.com
پژوهش حاضر با هدف بررسی اثر توامان سطوح مختلف آبیاری، آرایش کاشت و تراکم بوته برعملکرد و اجزای عملکرد ذرت دانهای (KSC700) تحت سامانه آبیاری قطرهای زیرسطحی به صورت کرتهای نواری خردشده در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار، در سالهای 1384 و 1385 در استان البرز اجرا شد. کرتهای عمودی شامل سه تیمار آبیاری 50، 75 و 100 درصد نیاز آبی و کرتهای افقی شامل سه تراکم 65، 75 و 85 هزار بوته در هکتار وکرتهای فرعی نیز شامل دو آرایش کاشت یک و دو ردیفه بود. نتایج نشان داد که بیشترین و کمترین میزان عملکرد دانه در سال اول و دوم پژوهش به ترتیب با مقادیر 28/12 و 64/3 تن در هکتار و 89/12 و 58/3 تن در هکتار به تیمار100 درصد نیاز آبی و50 درصد نیاز آبی اختصاص یافت. تحت شرایط تراکم بوته 65 هزار بوته و کشت دوردیفه و در شرایط 100 درصد نیاز آبی، بیشترین مقدار عملکرد دانه، ارتفاع بوته،ارتفاع بلال، تعداد دانه در ردیف، تعداد ردیف دانه، وزن هزار دانه و بیوماس گیاه مشاهده شد. در مقایسه با تیمار 100 درصد نیاز آبی، در تیمار 75 درصد نیاز آبی با کاهش مصرف آب به میزان 25 درصد، عملکرد دانه به ترتیب برابر با 74/21 و 73/23 درصد برای سالهای اول و دوم کاهش یافت ولی در تیمار 50 درصد با کاهش مصرف آب به میزان 50 درصد، عملکرد دانه به میزان قابلتوجهی، یعنی 35/70 و 22/72 درصد به ترتیب برای سالهای اول و دوم کاهش یافت. میزان عملکرد و اجزای عملکرد (ارتفاع بوته، ارتفاع بلال، تعداد دانه در ردیف، تعداد ردیف دانه، وزن هزار دانه و بیوماس گیاه) در همه تیمارهای مورد پژوهش در تقابل با شرایط تامین 100 درصد نیاز آبی بیشترین مقدار و در تقابل با 50 درصد نیاز آبی، حدقل مقدار را دارا بود. بر اساس نتایج حاصل از این پژوهش، تامین 100 درصد نیاز آبی در تقابل با تراکم کاشت 65 هزار بوته در هکتار و آرایش کاشت دوردیفه، در جهت دستیابی به حداکثر میزان عملکرد و اجزای عملکرد ذرت دانهای قابلتوصیه میباشد.
آرایش کاشت,بیوماس گیاه,تراکم بوته,کمآبیاری,نیاز آبی,وزن هزار دانه
https://wmaj.iaid.ir/article_131561.html
https://wmaj.iaid.ir/article_131561_c43210684b9215e3b1242c1f61b1a247.pdf