2024-03-28T19:07:45Z
https://wmaj.iaid.ir/?_action=export&rf=summon&issue=11599
مدیریت آب در کشاورزی
2476-4531
2476-4531
1396
4
2
آبشویی و اصلاح اراضی شور و سدیمی، بخش دوم: اثر عوامل محیطی و سیستمی بر روش های آبشویی اراضی
مجید
شریفی پور
عبدعلی
ناصری
عبدالرحیم
هوشمند
علیرضا
حسن اقلی
هادی
معاضد
سطح اراضی شورِ تحت آبیاری در ایران در حال گسترش است. در جنوب استان خوزستان و حتی در اراضی واقع در طرحهای توسعه شبکههای آبیاری و زهکشی در نواحی مختلف کشور نیز چنین شرایطی به چشم میخورد. روشهای معمول آبشویی خاکهای شور در مناطق خشک و نیمهخشک جهان، روشهای آبشویی متناوب و پیوسته با آبیاری سطحی است. با آبشویی متناوب، به صورتی که فرصت زهکشی نیمرخ خاک ایجاد شود، املاح میتوانند به سطح خارجی خاکدانهها پخشیده شوند. حتی اگر جریان در خلل و فرج درشت وجود نداشته باشد، طی دور بعدی آبشویی، این املاح بهراحتی به جریان بین خاکدانهای پخشیده شده و به سهولت آبشویی میگردند. آنچه در قسمت اول این مقاله ارائه شد4، مروری بود بر مفاهیم نظری و ریاضی انتقال املاح در خاک. در این بخش، جنبه کاربردی آبشویی املاح، با توجه ویژه به اثر انقطاع جریان و کیفیت آب مورد بررسی قرار میگیرد. در استفاده از روشهای آبیاری بارانی و قطرهای برای آبشویی نمکها، هرچند جریان غیراشباع در خاک ایجاد شده و هدر رفت آب از میان خلل و فرج درشت خاک به حداقل میرسد، لیکن آبشویی با آبیاری قطرهای به دلیل پخش موضعی آب در خاک، منجر به تشکیل پهنههای نامنظم شوری میشود. انباشتن آب بر سطح خاک با آبیاری سطحی، عملیات معمول در آبشویی خاکهای شور است که بر اساس نتایج تحقیقات، با آبشویی متناوب میتوان راندمان آن را افزایش داد. البته عوامل متفاوتی بر کارایی آبشویی متناوب در مقایسه با آبشویی پیوسته مؤثر است، ازجمله: تبخیر، هدایت هیدرولیکی و وجود گیاه بر سطح خاک که در مقاله به بررسی اثر این عوامل بر فرآیند آبشویی پرداخته خواهد شد. همچنین، مروری بر نتایج برخی پژوهشهای انجام شده در جهان و ایران نیز ارائه میشود.
آبشویی متناوب
آبشویی پیوسته
هدایت هیدرولیکی
خاکدانه
زهاب
2018
02
20
1
12
https://wmaj.iaid.ir/article_87607_2f1245a47b5a86c602e167853d068c64.pdf
مدیریت آب در کشاورزی
2476-4531
2476-4531
1396
4
2
تغییر اقلیم و راهکارهای سازگاری با آن در کشاورزی
نادر
حیدری
تغییر اقلیم واقعیتی است که در بیشتر مناطق جهان و ازجمله کشور ایران در حال وقوع است. افزایش گازهای گلخانهای (بهطور عمده گاز دیاکسیدکربن)، افزایش دما و نوسانات بارش از مؤلفههای تغییر اقلیم میباشند که عملکرد محصولات زراعی و در مجموع تولید در بخش کشاورزی را در آینده دستخوش تغییرات زیادی خواهد نمود. شناخت تأثیرات این پدیده بر گیاهان زراعی و تأثیر آنها بر عملکرد محصول و همچنین شناسایی راهکارهای سازگاری با این پدیده در بخش کشاورزی ازلحاظ مسائل مصرف آب، تولید و تأمین امنیت غذایی کشور حائز اهمیت است. در میان روشهای سازگاری با تغییر اقلیم تغییرات در نوع محصول و الگوی کشت و تولید یا ایجاد ارقام محتمل به تنشهای محیطی (خشکی، شوری، گرما -حرارتی) نقش مهمی ایفا مینمایند. در این مقاله با مطالعه و جمعبندی منابع معتبر جهانی و داخلی اثرات تغییر اقلیم بر محصولات زراعی، از جنبههای تنشهای حرارتی، افزایش نیاز آبی، واکنش گیاهان به گاز CO2 و درمجموع کارایی مصرف آب و تولید در بخش کشاورزی شناسایی و بحث شده و همچنین روشها و راهکارهای مواجهه و سازگاری با آن به همراه تعدادی راهکار در این زمینه ارائهشده است.
تغییر اقلیم
آب
گیاه
سازگاری
2018
02
20
13
26
https://wmaj.iaid.ir/article_87618_1979100f774773cad65c2a9ccd52ffc2.pdf
مدیریت آب در کشاورزی
2476-4531
2476-4531
1396
4
2
روشهای برآورد نشت در کانالها و بررسی نشت و راندمان توزیع در شبکه آبیاری درودزن
محمدعلی
شاهرخ نیا
عبدالمطلب
علیان غیاثی
با توجه به کمبود منابع آب در کشور، کاهش تلفات و افزایش بهرهوری مصرف آب در کشاورزی امری ضروری است. مدیریت و بهرهوری مصرف آب ضعیف در شبکههای آبیاری و زهکشی نشان میدهد که این بخش نیاز به توجه ویژه دارد. شبکه آبیاری و زهکشی درودزن فارس یکی از شبکههای آبیاری و زهکشی مدرن کشور است که دشت حاصلخیز مرودشت که یکی از قطبهای کشاورزی استان میباشد را تغذیه مینماید. تاکنون بررسی میدانی کمی در خصوص میزان نشت آب و راندمان توزیع در کانالهای آبیاری این شبکه انجامگرفته است. در این پژوهش تجربیات پژوهشهای قبلی در مورد روشهای برآورد میزان نشت آب در کانال آورده شد. میزان نشت و راندمان توزیع آب در کانالهای آبیاری درجه 3، در چهار منطقه اصلی آبیاری شبکه اندازهگیری گردید. جمعاً 12 کانال و در هر کانال در سه بازه اندازهگیریها انجام شد. میزان نشت آب با استفاده از روش دبی ورودی خروجی و به کمک میکرومولینه برآورد شد. راندمان توزیع آب نیز با توجه به میزان نشت و نسبت دبی خروجی به ورودی شبکه توزیع برآورد گردید. میزان تلفات نشت و تبخیر در شبکه درودزن با و بدون احتساب ادامه کانالهای سمت چپ و سمت راست به ترتیب حدود 488500 و 335900 مترمکعب بر روز بود. راندمان توزیع آب در کانالهای درجه 3 و4 حدود 81 درصد برآورد گردید. بهطور متوسط حدود 15 درصد از آب رهاسازی شده در اثر نشت و تبخیر در کانالهای درجه 3 و 4 تلف گردیده است. بنابراین توصیه میشود بهمنظور بهبود مدیریت شبکه درودزن، میزان تحویل آب در نقاط مختلف را با توجه به مقادیر نشت و راندمانهای برآورد شده تعیین نمود.
اتلاف آب
دبی ورودی خروجی
میکرومولینه
2018
02
20
27
36
https://wmaj.iaid.ir/article_87619_2e11b3eef585cfe6f043df34c18b0cca.pdf
مدیریت آب در کشاورزی
2476-4531
2476-4531
1396
4
2
ارتقاء اثربخشی و عملکرد سیستم آبیاری بارانی کلاسیک ثابت در منطقه فارس
سید ابراهیم
دهقانیان
حسین
دهقانی سانیج
محمد مهدی
نخجوانی مقدم
در سالهای اخیر با توجه به رشد شتابان سامانههای آبیاری بارانی کلاسیک ثابت با آبپاش متحرک در کشور نیاز است تا بهصورت مداوم سامانههای اجراشده ارزیابی و پایش شوند و نتایج آن برای ارتقاء عملکرد آنها بکار گرفته شود. در مطالعه حاضر عملکرد سیستم آبیاری بارانی از نوع کلاسیک ثابت در تعدادی از مزارع استان فارس ارزیابی شد. نتایج نشان داد تغییر سامانه از آبیاری سطحی به آبیاری بارانی باعث کاهش 42 درصدی مصرف آب در محصولات صیفی در مزارع موردبررسی شد و به سطح زیر کشت در مناطقی که با کمآبی مواجه نبودهاند، اضافهشده است. اکثر مزارع موردبررسی در مناطق بادخیز بودند و متوسط تلفات بادبردگی برابر 16 درصد و مقادیر متوسط یکنواختی پخش آب 63 درصد بود، ازنظر مقادیر یکنواختی پخش بهدستآمده، سامانههای ارزیابیشده به سه گروه غیرقابلقبول، ضعیف و نسبتاً خوب دستهبندی شدند. میانگین راندمان پتانسیل کاربرد در سامانههای انتخابی 52 درصد بود که غیرقابلقبول است. ضعف طراحی، اجرا و مدیریت از دلایل پایین بودن مقادیر پارامترهای اندازهگیری شده، بودند که بهطور خاص میتوان به آبیاری در شرایط باد، استفاده از تعداد آبپاش بیشتر از حد مجاز طراحی، استفاده از دو یا سه آبپاش روی هر بال، کیفیت پایین لوازم و تجهیزات مورداستفاده اشاره کرد که رعایت آنها برای ارتقاء عملکرد سیستم آبیاری توصیه گردید.
آبپاش
راندمان
کلاسیک ثابت
یکنواختی
2018
02
20
37
44
https://wmaj.iaid.ir/article_87620_2c919b1afa999e90c1f1493331af6900.pdf
مدیریت آب در کشاورزی
2476-4531
2476-4531
1396
4
2
بازار آب و وعدههای آن برای مدیریت تقاضای آب
اصغر
طهماسبی
فاطمه
عسکری بزایه
سیستمهای موجود حکمرانی آب حاکی از ناکارآمدیهای فراوانی در مدیریت کمیابی آب، ایجاد خطرهای احتمالی شدید برای بسیاری از جنبههای جوامع و اقتصادها هستند. بازارهای آب، ابزاری نسبتاً جدید و بهطور فزایندهای محبوب برای مقابله با چالشهای آب است. آنها تبادل داوطلبانه آب، بین خریداران و فروشندگان را امکانپذیر مینمایند. این مقاله با رویکرد مروری-تحلیلی ضمن معرفی پارادایم جدید مدیریت منابع آب-مدیریت مبتنی بر تقاضا- بر مدیریت تقاضای مبتنی بر بازار آب، مفاهیم و ویژگیهای آن و ارائه چشماندازی از پتانسیل این رهیافت برای مقابله با چالشهای کمیابی آب تمرکز نموده است. تقویت و تحریک صرفهجویی در آب؛ افزایش دسترسی به آب؛ بهبود انعطافپذیری در جامعه؛ بهبود بهرهوری آب و بهرهوری تخصیص؛ بازگرداندن آب به طبیعت؛ و بهبود حسابداری برای استفاده و دسترسپذیری آب از جمله وعدهها و مزایای رهیافت بازار آب برای مدیریت تقاضای آن و مقابله با چالشهای کمیابی موجود هست.
بازار آب
مدیریت تقاضا
حکمرانی آب
قیمتگذاری
2018
02
20
45
52
https://wmaj.iaid.ir/article_87621_c8a05fa934637655fa1864014ca3195c.pdf
مدیریت آب در کشاورزی
2476-4531
2476-4531
1396
4
2
کاربرد ذرات ریزدانه در بسترسازی کانالهای انتقال آب برای کاهش تلفات نشت در دشت همدان-بهار
رضا
بهراملو
علیرغم پیشرفتهای اتفاق افتاده در شناسایی مصالح متنوع که میتوانند در پوشش کانالهای آبیاری مورداستفاده قرار گیرند، هنوز بخشهای وسیعی از کانالهای آبیاری کشور بهصورت خاکی و بدون پوشش میباشند. از طرف دیگر تحقیقات بیانگر این است که در برخی از پوششها هدف مورد انتظار تأمین نگردیده و مقدار تلفات آب در آنها با کانال بدون پوشش اختلاف معنیداری ندارد. لذا ضروری است میزان تلفات نشت آب در بافتهای مختلف از خاک بستر کانالهای بدون پوشش مورد ارزیابی قرارگرفته و سپس بر اساس آنها در صورت نیاز برنامهریزی لازم جهت پوشش انهار انجام گردد. میزان نشت آب در کانالهای آبیاری بدون پوشش و رابطه آن با خاک بستر در حوضه آبریز دشت بهار از استان همدان مورد ارزیابی قرارگرفته است. برای این منظور ابتدا 6 مورد از کانالهای انتقال آب بدون پوشش در منطقه انتخاب گردیده، مشخصات فنی، ابعاد هندسی و پارامترهای هیدرولیکی جریان در آنها تعیین و مقادیر تلفات نشت آب به روش ورودی- خروجی در مراحل اولیه، میانی و پایانی فصل زراعی اندازهگیری شد. بر اساس نتایج متوسط تلفات نشت آب در کانالهای آبیاری بدون پوشش بین 68/0 تا 84/3 و بهطور متوسط 38/2 مترمکعب در مترمربع در روز میباشد. مقادیر متوسط تلفات نشت در مراحل اولیه، میانی و پایانی فصل زراعی به ترتیب 61/2، 18/2 و 35/2 مترمکعب در مترمربع در روز میباشد. تلفات تبخیر نسبت به تلفات نشت بسیار ناچیز بوده و بهطور متوسط 01/0 مترمکعب در مترمربع در روز بود که معادل 3/0 درصد از تلفات کل بوده و مابقی تلفات در اثر نشت از بستر و جدارههای کانالها بوده است. رابطه بین مقادیر نشت از بستر کانالهای موردبررسی و درصد ریزدانه خاک بستر (ذراتی با قطر کمتر از 075/0 میلیمتر) بهصورت Sloss=5.394*e-0.0299*Fine استخراج و ارائه گردید. مطابق این رابطه اگر مقدار ریزدانه خاک بستر کانالهای خاکی منطقه به 35 درصد افزایش یابد، مقدار نشت از بستر این کانالها به کمتر از 50 درصد مقدار کنونی کاهش خواهد یافت.
تلفات نشت
کانالهای آبیاری بدون پوشش
ریزدانه
همدان
2018
02
20
53
62
https://wmaj.iaid.ir/article_87622_627cd55be6669fc4c781bd61a4d830fe.pdf
مدیریت آب در کشاورزی
2476-4531
2476-4531
1396
4
2
مدیریت آبیاری تکمیلی گونه گاوزبان ایرانی (Echium amoenum fisch) در منطقه پاییندست دشت گیلان
پریسا
شاهین رخسار
بیت اله
امان زاده
معرفت
مصطفوی راد
نادر
عباسی
بهمنظور بررسی تأثیر آبیاری تکمیلی بر عملکرد گونه از گاوزبان ایرانی در دشت، آزمایشی بهصورت بلوکهای تصادفی با چهار تکرار در مزرعه پژوهشی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی گیلان در سال زراعی 94-1393 اجرا شد. سه تیمار آبیاری (دیم، یک آبیاری تکمیلی و دو آبیاری تکمیلی) در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد تقریباً در تمامی صفات رویشی اندازهگیری شده در گاوزبان ایرانی، تیمار دو آبیاری تکمیلی دارای حداکثر مقادیر بود درحالیکه در صفات زایشی تیمار یک آبیاری تکمیلی مقادیر بالاتری را ایجاد کرده بود. عملکرد وزنتر گل و وزن خشک گل بهتبع صفات زایشی گیاه در تیمار یک آبیاری تکمیلی دارای حداکثر مقادیر شدند. در بهرهوری مصرف آب نیز تیمار یک آبیاری تکمیلی دارای حداکثر مقادیر شد و افزایش عملکرد معنیدار این تیمار نسبت به تیمار دیم سبب گشت تا در بهرهوری مصرف آب بر اساس همهی عملکردهای وزنتر گل و وزن خشک گل دارای مقادیر بالاتری حتی نسبت به تیمار دیم که دارای کمترین آب مصرفی بود نیز گردد؛ بنابراین در شرایط منطقه موردمطالعه و مناطق مشابه، یک آبیاری تکمیلی هم ازلحاظ عملکرد و هم از بهرهوری آب آبیاری صرفه بالایی دارد و میتواند موردتوجه جدی قرار گیرد.
بهرهوری آب آبیاری
دارویی
آبیاری تکمیلی
دیم
2018
02
20
63
70
https://wmaj.iaid.ir/article_87624_17b67bd074f42933ea741a27f9cf9945.pdf