بررسی کارایی فنی و اقتصادی هوشمندسازی چاههای کشاورزی در شهرستان-های قروه و دهگلان از استان کردستان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترا، گروه اقتصاد کشاورزی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 استاد گروه اقتصاد کشاورزی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

3 استادیار گروه اقتصاد کشاورزی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

ا‌زآنجا‌که یکی از عوامل اصلی و محدود‌کننده‌ی توسعه‌کشاورزی نهاده‌آب می‌باشد، شناسایی شیوه‌های مدیریت‌منابع‌آب و تدوین سیاست‌های صحیح د‌راین‌بخش امری اجتناب‌ناپذیر است. مطالعه‌ی حاضر به‌بررسی اقتصادی هوشمند‌سازی چاه‌های کشاورزی و نقش آن در صرفه‌جویی مصرف‌آب در شهرستان‌های دهگلان‌و‌قروه واقع در استان‌کردستان پرداخته‌است. داده‌های‌مورد‌نیاز مربوط به‌سال‌زراعی 97-1396، بوده و از طریق مصاحبه و تکمیل پرسشنامه جمع‌آوری شده‌است. با‌توجه به اهداف پژوهش، شاخص‌های کارایی فنی، تخصیصی، اقتصادی و بهره‌وری کلی و جزئی عوامل تولید کشاورزان مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج تحقیق نشان داد که تنها 8/23 و 4/11 درصد به‌ترتیب گروه هوشمند و غیرهوشمند از کارایی فنی واحد برخوردار‌می‌باشند. نتایج کارایی تخصیصی و اقتصادی نشان داد که 1/3 و 9/2 درصد به ترتیب از گروه هوشمند و غیرهوشمند کارایی تخصیصی و اقتصادی واحد دارند. به عبارت دیگر نتایج مطالعه نشان‌داد که بیشتر کشاورزان در مقیاس نامناسب تولیدی خود قرار‌دارند. نتایج نشان‌داد که به طور متوسط بین بهره‌وری کلی اختلاف معناداری در گروه هوشمند و غیرهوشمند وجود‌ندارد. با توجه به‌نتایج تحقیق پیشنهاد می‌شود چنانچه هوشمندسازی با‌اهداف صرفه‌جویی منابع آبی مورد تأکید‌‌باشد لازم است تأثیر آن در بهره‌وری نهاده‌های تولید و کاهش سایر هزینه‌ها به غیر از نهاده‌آب و یا در فروش محصول (به‌عنوان مثال اولویت خرید‌تضمینی ازاین محصولات) دیده‌شود و یا اینکه با واقعی‌سازی قیمت آب از کشاورزان خارج از هوشمندسازی مالیات بر‌مازاد استفاده از منابع آبی اخذ‌شود. با‌توجه به نتایج بدست‌آمده، میزان مصرف آب در هکتار برای کشاورزان دارای چاه‌های هوشمند نسبت به کشاورزانی که چاه‌های آن‌ها هوشمند نیستند 48/12 درصد کاهش یافته است اما در بلند‌مدت با‌توجه به عدم وجود منافع اقتصادی و حتی وجود زیان اقتصادی در هوشمندسازی کشاورزی این صرفه‌جویی در منابع آبی به دلیل مخاطرات اخلاقی پیشرو نمی‌تواند تضمین‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigation of technical and economic efficiency of smartening agricultural wells in Qorveh and Dehgolan counties of Kurdistan province

نویسندگان [English]

  • Maryam Amini 1
  • Saeed Yazdani 2
  • Hamed Rafiee 3
1 PhD student, Department of Agricultural Economics, Faculty of Agriculture and Natural Resources, University of Tehran, Tehran, Iran
2 Professor, Department of Agricultural Economics, Faculty of Agriculture and Natural Resources, University of Tehran, Tehran, Iran
3 Assistant Professor, Department of Agricultural Economics, Faculty of Agriculture and Natural Resources, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]

Given that one of the main and limiting factors of agricultural development is water input, identifying methods of water resources management and formulating the right policies in this sector is inevitable. This study investigated the smart making of agricultural wells and its role for saving water consumption in Dehgolan and Ghorve counties of Kurdistan province. The data set was collected by completing questionnaires in 2017-18. According to the objectives of the study, various indicators of efficiency (technical, allocative and economic) and total and partial productivity of farmers' production factors have been studied. The results showed that only 23.8% and 11.4% of the smart and non-smart groups have the technical efficiency. The results of allocation and economic efficiency are 3.1% and 2.9% of the smart and non-smart groups, respectively. The most of the farmers have not an inappropriate production scale. The results showed that on average, there is no significant difference between total factor productivity in the two groups. If the smart making is emphasized on goals of saving water resources, it is necessary to consider its impact on the productivity of production inputs and the reduction of other costs except water input or on product sales (for example, the prioritization of guaranteed purchase of these products). Or, by actualizing water price for farmers outside the smart making, it is necessary that they pay tax for extra use of the water resources. According to the results, amount of water consumption per hectare for farmers with smart wells compared with other farmers decreased 12.48 percent but in long term because of this fact that not only smart wells have not suitable benefit but also have losses in farmers' activity, this water saving according to the moral hazard can't be guaranteed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Well intelligent making
  • Efficiency
  • Total Factor Productivity
  • Wheat
  • Qorveh Dehgola
الهی، م.، وکیل پور، م. و نجفی علمدارلو، ح. 1397. تأثیر قیمت و سهمیه‌بندی آب در راستای مدیریت منابع آب زیرزمینی دشت کبودرآهنگ. پژوهش آب در کشاورزی. 32 (2): 267-283.
نامامی مبیدی، ع. 1384. اصول اندازه‌گیری کارایی و بهره‌وری (علمی – کاربردی.2. (. موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی. 250 صفحه.
بابائی، م.، مردانی، م. و سالارپور، م. 1393. محاسبه‌ی کارایی آب در محصولات عمده‌ی کشاورزی شهرستان زابل: رهیافت تحلیل پوششی داده‌ها. پژوهش آب در کشاورزی. 28 (3): 541-549.
بابایی حصار، س.، همدمی، ق. و قاسمیه، ه. 1396. شناسایی چاه‌های مؤثر در تعیین عمق آب زیرزمینی دشت ارومیه با استفاده از آنالیز مؤلفه‌های اصلی. آب‌وخاک. 31 (1): 50-40.
جلیل پیران، ح. 1391. نقش قیمت‌گذاری آب در بخش کشاورزی بر تعادل منابع آب. مجله اقتصادی 12 (2): 128-119.
حقیقت نژاد، م. یزدانی، ا.، و رفیعی، م. 1392. مقایسه کارایی و شاخص بهره‌وری در مزارع صنعتی پرورش گاو شیری: مطالعه موردی شهرستان اصفهان. پژوهش در نشخوارکنندگان. 1 (4): 194-177.
سالنامه آماری استان کردستان. 1397.
شعربافیان، ع. 1391. بررسی آثار اقتصادی سیاست قیمت‌گذاری منابع آب (مطالعه موردی چناران- خراسان رضوی). پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد. دانشگاه فردوسی مشهد - دانشکده کشاورزی.
عباسی،ع.، ناصری، ا.، سهراب، ف.، باغانی، ج.، عباسی، ن. و اکبری، م. 1394. مؤسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی.
عبدپور، ع.، اسدآبادی، ا. و شعبانعلی فمی، ح. 1396. تحلیل نقش عوامل مؤثر بر کارایی تولید خرما در شهرستان بم و با رویکرد تحلیل پوششی داده‌ها.تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران. 48 (3): 518-507.
قبادپور،­ ر.، اسکندری، ف. و جلالی، م. 1397. رضایت‌مندی کشاورزان از نصب کنتور هوشمند بر روی چاه‌های آب زیرزمینی (موردمطالعه: دهستان ماهیدشت استان کرمانشاه). اقتصاد و توسعه کشاورزی. 32 (1): 55-43.
کریمی، م. 1396. تأثیر سیاست سهمیه‌بندی آب (هوشمندسازی چاه) کشاورزی در مدیریت منابع آب زیرزمینی. پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد. دانشکده کشاورزی. دانشگاه کردستان.
گودرزی، ز.، صدیقی، ح.، چیذری، م. و باقری، ع. 1395. ضرورت استفاده از کنتورهای هوشمند در چاه‌های کشاورزی. دومین همایش ملی مکانیزاسیون و فناوری‌های نوین در کشاورزی. اهواز.
محمد جانی، ا. و یزدانیان، ن. 1393. تحلیل وضعیت بحران آب در کشور و الزامات مدیریت روند آن. روند (روند پژوهش‌های اقتصادی). 21 (65-66): 144-117.
محمدی، ح. و محمدرضازاده، ن. 1390. ابزارهای اقتصادی مدیریت منابع آب زیرزمینی در جهان و ایران. دومین کنفرانس ملی پژوهش‌های کاربردی منابع آب ایران. زنجان.
مردیان، م.، کریمی، ر. و جباری، ر. 1396. اولویت‌بندی دشت‌های استان مرکزی برای نصب کنتور هوشمند باهدف مدیریت اضافه برداشت منابع آب زیرزمینی. چهارمین کنفرانس ملی کاربرد سامانه اطلاعات مکانی GIS در صنعت آب و برق. اراک.
مظفری، م. 1394. مدیریت تقاضای آب آبیاری در دشت اردلان با تأکید بر سیاست قیمت‌گذاری. حفاظت منابع آب‌وخاک. 5 (4): 68-47.
مهرگان، م. و سودخواه، س. 1395. تحلیل پوششی داده‌ها: مدل‌های کمی در ارزیابی عملکرد سازمان‌ها. نشر کتاب دانشگاهی. چاپ 3. 160 صفحه.
میرزایی، ک. و احمدپور برازجانی، م. 1395. اثرات سهمیه‌بندی آب آبیاری بر الگوی کشت و سود ناخالص زارعین در منطقه آمل. تحقیقات منابع آب ایران. 12 (3): 179-166.
وزارت نیرو. مشخصات فنی کنتور هوشمند حجمی آب کشاورزی برای نصب بر روی چاه‌های برق‌دار باقابلیت اتصال به کنتور هوشمند برق. 1394.
یزدانی، م. 1392. بررسی تأثیر استفاده از کنتورهای هوشمند آب و برق بر بهبود هیدروگراف سطح آب زیرزمینی در دشت اسفراین. هفتمین کنگره ملی مهندسی عمران. زاهدان - دانشگاه سیستان و بلوچستان.
 
Aidam, P. W. 2015. The impact of water-pricing policy on the demand for water resources by farmers in Ghana. Agricultural Water Management. 158: 10-16.‏
Esteban, E., Dinar, A., Albiac, J., Calera, A., García-Mollá, M. and Avellá, L. 2018. Interest group perceptions on water policy reforms: insight from a water stressed basin. Water Policy. 20(4):794-810.‏
Franco-Crespo, C. and Sumpsi Viñas, J. M. 2017. The Impact of Pricing Policies on Irrigation Water for Agro-Food Farms in Ecuador. Sustainability. 9(9): 1515.
Shi, M., Wang, X., Yang, H. and Wang, T. 2014. Pricing or quota? A solution to water scarcity in oasis regions in China: a case study in the Heihe River Basin. Sustainability. 6(11): 7601-7620.‏
Zhao, J., Ni, H., Peng, X., Li, J., Chen, G. and Liu, J. 2016. Impact of water price reform on water conservation and economic growth in China. Economic Analysis and Policy. 51: 90-103.
Zhou, Q., Wu, F. and Zhang, Q. 2015. Is irrigation water price an effective leverage for water management? An empirical study in the middle reaches of the Heihe River basin. Physics and Chemistry