بهره وری آب کشاورزی در استان خراسان رضوی (وضعیت موجود، روش‌های ارتقاء، چشم‌انداز توسعه)

نویسندگان

1 استادیار بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی

2 دانشیار موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران.

چکیده

بهره­وری فیزیکی آب عبارت از نسبت عملکرد محصول به حجم آب مصرفی است. در این مقاله میانگین عملکرد سال 1396 در تمامی شهرستان­های استان خراسان رضوی برای محاسبه عملکرد در هکتار محصولات (صورت کسر بهره­وری آب) استفاده شد. برای آب مصرفی هر محصول در واحد هکتار (مخرج کسر بهره­وری آب)، از اعداد برآورد شده توسط کارشناسان معاونت تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان و یافته­های تحقیقاتی موجود بهره گرفته شد. نتایج نشان داد بهره­وری آب در محصولات زراعی و باغی استان در وضع موجود 2/1 کیلوگرم بر مترمکعب می­باشد که طی یک برنامه 5 و 10 ساله برای ارتقاء به اعداد 55/1 و 9/1 کیلوگرم بر مترمکعب هدف­گذاری انجام گردید. برای دست یافتن به اهداف برنامه میان‌مدت ارتقاء بهره­وری آب کشاورزی در استان خراسان رضوی، ۶ برنامه کلان شامل: توسعه سامانه­های نوین آبیاری، اصلاح و بهبود روش­های آبیاری سطحی، اصلاح الگوی کشت، توسعه کشت­های گلخانه­ای، اصلاح و بهبود مکانیزاسیون و کاهش ضایعات محصولات کشاورزی در نظر گرفته شد. در برنامه کوتاه‌مدت ارتقاء بهره­وری آب کشاورزی استان خراسان رضوی علاوه بر ۶ برنامه کلان ده‌ساله، 6 برنامه کلان شامل: تغذیه و حاصلخیزی خاک، به­نژادی، به­زراعی و به­باغی، آموزش و ترویج، توسعه کشاورزی حفاظتی و بهبود تجارت و بازار محصولات کشاورزی پیشنهاد شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Agricultural Water Productivity in Khorasan Razavi Province (Status, Upgrade Methods, Development Perspective)

نویسندگان [English]

  • Abolghasem Haghayeghi 1
  • hossein dehghanisanij 2
1 Assistant Professor, Agricultural Engineering Research Department, Agriculture and Natural Resources Research and Education Center of Khorasan Razavi, Agricultural Research, Education and Extension Organization
2 Associate Professor, Agricultural Engineering Research Institute, Agricultural Research Education, and Extension Organization, Karaj, Iran.
چکیده [English]

The physical water productivity is the ratio of crop yield to volume of water consumed. In this paper, the average yield of 2017 in all districts of Khorasan Razavi province was used to calculate yield per hectare of crops. For the water consumption of each crop per hectare, estimates were made by the experts of the Department of Plant Production of the Jihad-e-Agriculture Organization of the province and the available research achievements. The results showed that water productivity in the agronomy and horticulture crops in the state was 1.2 kg / m 3, which was carried out in a 5 and 10-year program for upgrading to 1.55 and 1.9 kg / m3. In order to achieve the objectives of the medium-term program for improving agricultural water productivity in Khorasan Razavi province, 6 large programs include: development of modern irrigation systems, modification and improvement of surface irrigation methods, modification of cropping pattern, greenhouse crop development, modification and improvement of mechanization and reduction of agricultural waste were considered. In the short term program for improving agricultural water productivity in Khorasan Razavi province, in addition to six major 10-year programs, includes six macro programs: nutrition and soil fertility, seed breeding, improving agronomy methods, education and extension, conservation agriculture development and improving the trade and the market for agricultural products.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Promotion
  • Program
  • Water Productivity
  • Khorasan Razavi
  • Agricultur
جهاد دانشگاهی مشهد. 1392. مطالعات آمایش سرزمین استان خراسان رضوی (گزارش اقلیم). معاونت برنامه­ریزی استانداری خراسان رضوی.
حقایقی مقدم، س. ا. 1396. برنامه بهره­وری آب کشاورزی استان خراسان رضوی. سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، شماره ثبت 51697.
حقایقی مقدم، س. ا. 1389. مدیریت پایدار آب زیرزمینی با نگرش مصرف بهینه آب کشاورزی در استان خراسان رضوی. گزارش نهایی پروژه تحقیقاتی موسسه تحقیقات فنی  و مهندسی کشاورزی، شماره ثبت 995/89.
حیدری، ن.، دهقانی سانیج ح. و علائی ‌تفتی، م. 1395. مدیریت تقاضا و مصرف آب کشاورزی در ایران. ناشر کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران، تهران، 292 صفحه.
شرکت آب منطقه­ای خراسان رضوی. 1397. سیمای آب استان خراسان رضوی. مدیریت برنامه­ریزی و بررسی­های اقتصادی- گروه آمار.