امکان‌سنجی کاربرد پساب در مدیریت منابع آب (مطالعه موردی: دشت مشهد)

نویسندگان

1 دانشیار پژوهش بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان خراسان رضوی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مشهد، ایران

2 استادیار پژوهش بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان خراسان رضوی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مشهد، ایران.

3 کارشناس ارشد آبخیزداری

چکیده

باتوجه به مشکل کمبود آب در کشور، تأمین آب از اهمیت فراوانی برخوردار است. در چنین شرایطی استفاده مجدد از فاضلاب تصفیه‌شده (پساب) می‌تواند به‌عنوان یکی از راه‌های غلبه بر مشکل کم‌آبی تلقی شود. ازاین‌رو استفاده از منابع آبی غیر‌متعارف (ازجمله پساب تصفیه‌خانه‌ها) در کشور ما روزبه‌روز از اهمیت بیشتری برخوردار می‌شود. کاربرد این‌گونه آب‌ها مـی‌توانـد در تأمین آب فضای سبز شهرها، کشت محصولاتی که به‌صورت خام مصرف نمی‌شوند و تغذیه مصنوعی دشـت‌هـایی کـه سـطح آب زیرزمینی در آن‌ها بشدت کاهش‌یافته است، سیاستی راهبردی به‌منظور کاهش فشار بر منابع آب متعارف باشد. کاربرد پساب به‌عنوان یک منبع دائمی آب در کشاورزی علاوه بر تأمین بخشی از نیازهای آبی این بخش، باعث صرفه‌جویی و دوام منابع آبی موجود نیز می‌گردد. علاوه بر این وجود عناصر غذایی گیاهی در پساب تصفیه‌خانه‌ها، مصرف کودهای شیمیایی و بالطبع اثرات زیست‌محیطی استفاده از آن‌ها را کاهش می‌دهد. در این پژوهش با در نظر گرفتن جمعیت حاضر و پیش‌بینی روند رو به رشد آن تا سال 1410 در شهر مشهد، توانستیم نیاز آبی شهر را برآورد کنیم. با احتساب مقدار مصرف، مقدار فاضلابی که وارد تصفیه‌خانه‌های شهر می‌شود و به شکل پساب از آن خارج می‌گردد، تخمین زده شد. همچنین حجم پساب جهت ذخیره و تخصیص آن برای مقاصد مختلف برآورد گردید. با توجه به اطلاعات و بررسی‌های انجام‌شده، این نتیجه حاصل شد که افزایش سهم آب بخش شرب و بهداشت به‌ناچار کـاهش سـهم آب بخـش کشاورزی را در پی خواهد ‌داشت. پساب می‌تواند بخشی از این کاهش سهم بخش کشاورزی را جبران نماید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Feasibility of Wastewater Application in Water Resources Management (Case Study: Mashhad Plain)

نویسندگان [English]

  • Mohammad Jolaini 1
  • Mohammad Karimi 2
  • Sanaz Sahrahi Sadabadi 3
1 Assistant Professor of Agricultural Engineering Research Department, Khorasan Razavi Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Mashhad, Iran.
2 Assistant Professor of Agricultural Engineering Research Department, Khorasan Razavi Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Mashhad, Iran.
3 MS of Watershed Management
چکیده [English]

Due to the problem of water scarcity in the country, Water supply is very important. In such circumstances wastewater reuse can be considered as one of the ways to overcome the problem of dehydration.Therefore, the use of unconventional water resources (including wastewater) in our country is becoming increasingly important. The use of such waters can provide water to the urban green space, cultivate crops that are not consumed raw and artificial nutrition for those with severe groundwater levels, a strategic policy to reduce the pressure on conventional water resources. Application of wastewater as a permanent source of water in agriculture in addition to supplying part of the water needs of this sector also saves and conserves existing water resources. In addition, the presence of plant nutrients in wastewater treatment plants reduces the use of chemical fertilizers and consequently the environmental impact of their use. In this study, considering the present population and predicting its growing trend until 2030 in Mashhad, we were able to estimate the water demand of the city. Taking into account the amount of consumption, the amount of wastewater that enters the treatment plants in the city and is discharged into the effluent was estimated. Also the volume of effluent for storage and its allocation for different purposes was estimated. According to information and surveys, it was concluded that increasing the share of water in the drinking and sanitation sector would inevitably lead to a decline in agricultural arable water. Wastewater can offset some of the decline in the share of agriculture.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Wastewater
  • water management
  • water reuse
  • aquifer nutrition
بوستانی، آ.، انصاری، ح.، خداشناس، س.ر. 1389. بررسی فرآیند اجرایی استفاده از پساب در شهر مشهد. چهارمین همایش و نمایشگاه تخصص مهندسی محیط‌زیست.
پیکانپور، پ.، مظاهری، ر.، محمد شفیعی، م. 1389. استفاده از آب‌های بازیافتی فاضلاب‌ها در احیای مراتع. دومین سمینار ملی جایگاه آب‌های بازیافتی و پساب در مدیریت منابع آب. مشهد.
حسن اقلی، ع.، لیاقت، ع.ا.، میراب زاده، م.1380. بررسی اثرات آبیاری با فاضلاب خانگی بر انتقال مواد به عمق خاک و کیفیت زه آب‌های خروجی از لایسیمتر. یازدهمین همایش کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران، مقاله شماره 21.
دانش، ش.، علیزاده، ا.1387. کاربرد پساب در کشاورزی، فرصت‌ها و چالش‌ها. اولین سمینار ملی جایگاه آب بازیافتی و پساب. مشهد.
رضایی راد، ن.، خادمی، ا.، نوبخت، ف. 1388. موانع استفاده از آب‌های نامتعارف در مناطق خشک و نیمه‌خشک و راهکارهای مقابله با آن. چهارمین همایش منطقه‌ای ایده‌های نو در کشاورزی. دانشگاه آزاد اسلامی–واحد خوراسگان (اصفهان)، دانشگاه کشاورزی.
شرکت آب منطقه‌ای استان خراسان رضوی، واحد مطالعات و تحقیقات. 1392.
عابدی کوپایی، ج.1390. بهینه‌سازی و کاربرد آب‌های نامتعارف در فضای سبز اصفهان. دانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی اصفهان.
علیزاده، ا. 1383. بررسی استفاده از آب‌های نامتعارف در دشت مشهد از دیدگاه مدیریت منابع آب. شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی، واحد تحقیقات.
قاسمی، س. ع.، دانش، ش.1391. کاربرد پساب تصفیه‌خانه‌های فاضلاب در کشاورزی و ارزیابی پتانسیل آثار آن بر خاک و گیاهان. مجله علوم آب‌وخاک. علوم و فنون کشاورزی صفحه 124-109.
کریمی پاشاکی، م.ح. 1389. مدیریت بهینه آب با استفاده از کاربرد پساب در تغذیه مصنوعی آب‌های زیرزمینی. دومین سمینار ملی جایگاه آب‌های بازیافتی و پساب در مدیریت منابع آب. مشهد.
موسوی، ع.، نوری امامزاده‌ای، م.، صمدی بروجنی، ح. 1392. چالش‌های کاربرد آب‌های نامتعارف در کشاورزی. اولین همایش ملی چالش‌های منابع آب و کشاورزی.
یاری، ر.ا.، حسن نژاد، م.م. 1387. تغذیه مصنوعی سفره‌های زیرزمینی با استفاده از پساب تصفیه‌شده. اولین همایش ملی جایگاه آب بازیافتی و پساب، مهندسین مشاور سرو آب. مشهد.
Fegin, A., Shalhevet. 2002. Irrigation whit treated sewage effluent. Pub. By springer – Verlag Berlin.
Ghosh, S. 2009. Indigienous technology in wastewater recycling, Calcutta case study. ICID International workshop on wastewater Reuse. Management. ICID –CIID. Seoul, Korea. Pp: 49-54
 
Metcaff and Eddy I. 2001. Water supply and sewerage. Sixth edition. McGraw_ Hill, Inc. ISBN 0-07_041677_X.
Oron, G., Campose, C., Gillerman, L., Salgot. 2001. Wastewater treatment, renovation and reuse for agricuitural irrigation in small communities. Agricultural Water Manaagement,38:223-234.