بهره‌وری آب آبیاری محصولات کشاورزی در استان بوشهر

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مهندسی آبیاری و زهکشی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)

2 استادیار گروه علوم و مهندسی آب، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)، قزوین، ایران

3 استاد گروه مهندسی آبیاری و آبادانی، دانشگاه تهران.

4 استادیار گروه مهندسی آبیاری، دانشگاه ایلام.

چکیده

توجه به وضعیت بهره­وری در محصولات مختلف یکی از پارامترهای اساسی در متناسب نمودن شرایط بهینه استفاده از نهاده­های مورداستفاده و مقدار عملکرد است. در این میان آب به‌عنوان یکی از مهم‌ترین این نهاده­ها باید موردتوجه ویژه قرار گیرد. این پژوهش به‌منظور بررسی بهره­وری آب آبیاری در محصولات گندم، تنباکو، هندوانه و گوجه‌فرنگی به‌عنوان محصولات عمده استان بوشهر صورت گرفت. بیشترین بهره‌وری آب آبیاری برای این محصولات به ترتیب مقدار 45/0، 19/0، 73/7 و 77/12 کیلوگرم بر مترمکعب به دست آمد. نتایج نشان داد استفاده از سیستم آبیاری قطره‌ای باعث افزایش بهره‌وری آب می‌شود. در تمام موارد بهره­وری آب در سیستم آبیاری قطره­ای بیشتر از سیستم آبیاری سطحی بود. سیستم آبیاری قطره‌ای باعث افزایش 3 تا 5 برابری بهره‌وری آب و کاهش 2 برابری مصرف آب و افزایش 2 برابری عملکرد محصول در محصولاتی مانند گوجه‌فرنگی و هندوانه شد. عدم موفقیت سیستم آبیاری قطره­ای در مناطق با منابع آب‌شور در استان به دلیل طراحی و بهره­برداری نامناسب به‌ویژه عدم بهره­برداری اصولی از فیلترهای تصفیه آب است. در بخش کشاورزی استان، باوجود کاستی­های مختلف، دانش اندوخته‌ی ارزشمندی در کشاورزان منطقه به‌ویژه در مواردی نظیر کشت گوجه‌فرنگی وجود دارد که می­توان از این ظرفیت­ها استفاده نمود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Irrigation Water Productivity of Agricultural Crops in Bushehr Province

نویسندگان [English]

  • Mohammed Navid Farahza 1
  • Bijan Nazari 2
  • Abdul Majid Liaghat 3
  • Hamze Ali Alizadeh 4
1 PhD Candidate of Irrigation and Drainage Engineering, Imam Khomeini International University
2 Assistant Prof,Department of Water Science and Engineering, Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran.
3 Prof., Dept. of Irrigation and Reclamation Engineering, College of Agriculture and Natural Resources, University of Tehran.
4 Assistant, Faculty of Agriculture Engineering, Ilam University
چکیده [English]

Considering water productivity in different products is one of the basic parameters in optimizing the optimal use of inputs and performance. In this regard, water as one of the most important inputs should be given special attention. This study was conducted to evaluate irrigation water productivity in wheat, tobacco, watermelon and tomato as the main products of Bushehr Province. The most irrigation water productivity for these products was 0.45, 0.19, 7.73 and 12.77 kg / ha, respectively. The results showed that the use of drip irrigation system increases water productivity. In all cases, water utilization in the drip irrigation system was higher than the surface irrigation system. The drip irrigation system increased the productivity of water by 3 to 5 times, and reduced water consumption by 2 times, and increased the yield by 2 time in products such as tomato and watermelon. The failure of the drip irrigation system in the saline water resources use was due to inappropriate design and utilization, in particular the lack of proper utilization of water filtration filters. In the agricultural sector of the province, despite the existence of various deficiencies, valuable knowledge is available in the farmers of the region, especially in areas such as tomato cultivation, which can be used for these capacities.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Bushehr
  • Water productivity
  • irrigation systems
  • wheat
  • tomato
افشار، ب. 1383. ارتقاء بهره‌وری آب کشاورزی پس از احداث شبکه آبیاری دز. یازدهمین همایش کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران.
جوان، ج. فال سلیمان، و.م. 1387. بحران آب و لزوم توجه به بهره‌وری آب کشاورزی در نواحی خشک، مطالعه‌ی موردی دشت بیرجند، مجله جغرافیا و توسعه، شماره 11، صفحه 115 تا 138.
حبی، م. ثاقب، ن. موسوی‌شلمانی، م. خراسانی، ع. عباسعلیان، ح. تیموری، س. 1383. ارزیابی اثر دوره‌های کود دهی در کودآبیاری قطره‌ای روی کارآئی مصرف آب در زراعت گوجه‌فرنگی، یازدهمین همایش کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران.
خالدی، ه. طباطبایی، و.ح. 1381. شاخص‌ها و وضعیت بحران آب در جهان و ایران. مجموعه مقالات نخستین کنفرانس دانشجویی منابع آب‌وخاک، ارومیه.
 
دفتر آمار و اطلاعات وزارت جهاد کشاورزی، آمارنامه‌ 1397، تهران، وزارت جهاد کشاورزی.
دفتر پتانسیل سنجی و ارزیابی منابع. 1395. گزارش شناسایی سایت‌های پر پتانسیل و ارزیابی منابع انرژی‌های تجدید پذیر کشور، نسخه اول، گزارش 11- استان بوشهر، سازمان انرژی‌های تجدید پذیر و بهره‌وری انرژی برق (ساتبا).
دهقان، ه. علیزاده، ا. انصاری، ح. حقایقی‌مقدم، س.ا. 1390. بررسی شاخص­های بهره­وری آب در مزارع تحت آبیاری گندم (مطالعه موردی: دشت نیشابور). نشریه آبیاری و زهکشی ایران، 2(5): 263-275.
سپه­وند، م. 1388. مقایسه نیاز آبی، بهره­وری آب و بهره­وری اقتصادی گندم و کانولا در غرب ایران برای بارش­های سالیانه. مجله تحقیقات آب. 3 (4): 63-68
سلامتی، ن. باغانی، ج. عباسی، ف. 1397. تعیین بهره‌وری مصرف آب در سامانه‌های آبیاری سطحی و بارانی گندم (مطالعه موردی بهبهان). تحقیقات آب‌وخاک ایران. دوره 49، شماره 4، ص 821-830.
علیزاده، ا. 1380. خشکسالی و ضرورت افزایش بهره‌وری آب. فصل‌نامه علمی، ترویجی خشکی و خشکسالی کشاورزی، شماره دوم.
لیاقت، ع. نظری، ب. علیزاده، ح، امیدوار، م. 1394. مطالعه بهره‌وری آب در استان بوشهر و ارائه راهکارهای لازم. گزارش نهایی طرح تحقیقاتی شرکت سهامی آب منطقه‌ای بوشهر.
مرادی‌نژاد، ا. اسلامپور، س.ر. 1397. افزایش بهره‌وری آب با اصلاح الگوی آبیاری و یکپارچه‌سازی اراضی. نشریه مدیریت آب در کشاورزی. جلد 5، شماره 5، شماره 1، ص 70-59.
موسسه پژوهش‌های برنامه‌ریزی و اقتصاد کشاورزی، دبیرخانه ستاد برنامه پنج‌ساله چهارم. 1387. سند ملی توسعه استان بوشهر در برنامه پنج‌ساله چهارم توسعه.
مهتدی، م. الباجی، م. برومندنسب، س. 1395. بررسی بهره‌وری آب آبیاری برای محصول گندم در برخی از شبکه‌های آبیاری و زهکشی استان خوزستان. علوم و مهندسی آبیاری، جلد 40، شماره 1/1. ویژه‌نامه بهار.
نی‌ریزی، س. حلمی‌فخرداود، ر. 1383. مقایسه کارآئی مصرف آب در چند نقطه خراسان، یازدهمین همایش کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران.
وظیفه دوست، م. علیزاده، ا. کمالی، غ.ع. فیضی، م . 1387 افزایش بهره‌وری آب کشاورزی در مزارع تحـت آبیـاری منطقـه برخوار اصفهان. مجله آب و خاک (علوم و صنایع کشاورزی).
Kijne, J. Barker, W.R. Molden, D. 2003. Improving Water Productivity in Agriculture: Editors’ Overview in " J.W. Kijne، R. Barker and D. Molden.، Water Productivity in Agriculture: Limits and Opportunities for Improvement". CAB.
Singh, R. Vandam, J.C. and Feddes، R.A. 2006. Water productivity analysis of irrigated crops in Sirsa district، India. J. of Agricultural Water Managemen 82: 253-278.
UNESCO. 2010. The United Nations World Water Development Report 3.Water In A Changing World.
Zoebl, D. 2002. Crop water requirements revisited: the human dimensions of irrigation science and crop water management with special reference to the FAO approach. Agric. Hum. Values 19، 173–187