پایش زمانی و مکانی کیفیت منابع آب زیرزمینی در دشت‌های جنوبی استان فارس جهت استفاده در سیستم‌های آبیاری

نویسندگان

1 استادیار گروه مهندسی آب، دانشکده علوم کشاورزی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد آبیاری و زهکشی و عضو باشگاه پژوهشگران جوان دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیراز، شیراز، ایران

3 عضو هیات علمی گروه مهندسی آب، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیراز، شیراز، ایران

4 دانش آموخته کارشناسی ارشد مهندسی منابع آب و عضو باشگاه پژوهشگران جوان دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیراز، شیراز، ایران

چکیده

آب زیرزمینی به عنوان یکی از منابع اساسی تأمین آب برای مصارف گوناگون از جمله کشاورزی، شرب و صنعت مطرح است. در پژوهش حاضر دشت­های جنوبی استان فارس جهت پایش زمانی و مکانی تغییرات کیفی آب زیرزمینی انتخاب گردید. تعداد 83 حلقه چاه مربوط به دشت­های فراشبند، قیروکارزین، لار، لامرد، مهر و خنج انتخاب و روند تغییرات کیفی آب زیرزمینی در دوره زمانی 85-84 تا 89-88 به کمک شاخص­های کیفی مانند EC،SAR ،pH ، Cl،Na  و Mg بررسی شد. پایش زمانی شاخص­های EC و SAR به ترتیب حاکی از افزایش 50 تا 250 درصدی و 22 تا 7/66 درصدی این شاخص­ها بود که دلیل عمده آن کاهش بارش و وقوع خشکسالی و افزایش بهره­برداری در دوره­های اخیر بوده است. بر اساس نتایج حاصل از پهنه­بندی، پراکنش مکانی پارامترهای مورد بررسی حاکی از بحرانی بودن وضعیت آب زیرزمینی جهت آبیاری در دشت­های لار، لامرد و بخش وسیعی از دشت­های خنج و مهر است و البته بخش­های باقیمانده دشت­های خنج و مهر و نیز دشت فراشبند در مرز بحران قرار دارند.  بنابراین استفاده از سیستم­های آبیاری تحت فشار در این مناطق نیاز به اعمال تدابیر مدیریتی دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Temporal and Spatial Monitoring of Ground Water Quality in Southern Plains of Fars Province to Use in Irrigation Systems

نویسندگان [English]

  • Nader Pirmoradian 1
  • Karim Hejazi Jahromi 2
  • Seyyed Amir Shamsnia 3
  • Naeem Shahidi 4
1 Assistant Professor of Water Engineering Department, Faculty of Agricultural Sciences, University of Guilan, Rasht, Iran
2 MSc. Candidate of Irrigation and Drainage and Member of Young Researcher’s Club, Shiraz Branch, Islamic Azad University
3 Department of Water Engineering, Shiraz Branch, Islamic Azad University
4 Post Graduate Student of Water Resource Engineering and Member of Young Researcher’s Club, Shiraz Branch, Islamic Azad University
چکیده [English]

Groundwater is considered as one of the most important sources for supplying various usages of water, containing agriculture, drinking and industry. In this study, the southern plains of Fars province were selected to temporal and spatial monitoring of groundwater quality. For plains of Farashband, Ghirokarzin, Lar, Lamerd, Mohr and Khonj the 83 wells were selected and the variations of groundwater quality in period of 2006 to 2010 using qualitative indices such as EC, SAR, pH, Cl, Na and Mg was investigated. The temporal monitoring showed an increase in EC and SAR by 50 to 250% and 22 to 66.7%, respectively, due to the decrease of rainfall, drought accuracy and groundwater over-use. Due to the mapping results, the spatial variations of qualitative indices showed that the groundwater quality in Lar, Lamerd, Khonj and Mohr plains is at the critical conditions. Therefore, using of pressurized irrigation systems need to consider of managing plan.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Geostatistics
  • Groundwater Quality
  • Irrigation Systems
ابراهیمی، پ. 1380. بررسی و ارزیابی مدیریت عرضه و تقاضای آب شرب در شرایط خشکسالی اصفهان. مجله آب و محیط زیست، شماره­های 48 و 49، ص 89 تا 98.
حسنی پاک، ع.ا. 1377. زمین آمار (ژئواستاتیستیک)، انتشارات دانشگاه تهران.
دلبری، م.، آ. ادغانی، ب. شیفته صومعه، و س.ر. میرعمادی. 1389. بررسی تغییرات مکانی کیفیت آب زیرزمینی استان تهران جهت مصارف شرب و کشاورزی با استفاده از روشهای زمین آماری. چهارمین همایش و نمایشگاه تخصصی مهندسی محیط زیست، دانشگاه تهران، تهران.
رستمی، ر. 1389. بررسی جنبه های زیست محیطی استفاده از آب بر روی دریاچه ارومیه با استفاده از GIS و RS. چهارمین همایش و نمایشگاه تخصصی مهندسی محیط زیست دانشگاه تهران، تهران.
­­عبدی نژاد، پ. 1389. بررسی کمیت و کیفیت منابع آب زیرزمینی دشت ابهر. چهارمین همایش و نمایشگاه تخصصی مهندسی محیط زیست، دانشگاه تهران، تهران.
علیزاده، ا. 1377. کیفیت آب در آبیاری. انتشارات دانشگاه امام رضا.
غفوری کسبی، م، ح. بانژاد و ع.ا. سبزی پرور. 1389. بررسی کیفیت آب زیرزمینی دشت ملایر با استفاده از GIS با تاکید بر مصارف کشاورزی. چهارمین همایش و نمایشگاه تخصصی مهندسی محیط زیست، دانشگاه تهران، تهران.
قهرودی تالی، م. 1384. سیستم های اطلاعات جغرافیایی در محیط سه بعدی (GIS سه بعدی در ArcGIS). انتشارات جهاد دانشگاهی واحد تربیت معلم.
کلانتری، ن. 1380. ارزیابی کیفیت آب رودخانه مارون. مجموعه مقالات بیستمین گردهمایی علوم زمین، تهران.
مدنی، ح. 1369. زمین آمار (ترجمه). انتشارات صنعت فولاد.
هاشمی نژاد، ه. و ا. کریمی. 1385. بررسی افت کیفیت آب­های زیرزمینی در واحدهای هیدرولوژیکی نجف­آباد و اصفهان. اولین همایش منطقه­ای بهره­برداری بهینه از منابع آب حوزه­های کارون و زاینده­رود، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد
Ayers, R.S. and D.W. Westcot. 1994. Water Quality for Agriculture. FAO Irrigation and Drainage Papers, NO. 29.
Bos, M.G., R.A.L. Kselik, R.G. Allen, and D.J. Molden. 2009. Water Requirements for Irrigation and the Environment. Springer.
Hudak, P.F. and S. Sanmanee. 2003. Spatial patterns of nitrate, chloride, sulfate, and fluoride concentrations in the Woodbine Aquifer of North-Central Texas. Environmental Monitoring and Assessment, 82: 311–320.
Hudak, P.F. 1999. Chloride and nitrate distributions in the Hickory Aquifer, Central Texas, USA. Environment International, 25(4): 393–401.
Hudak, P.F. 2000. Regional trends in nitrate content of Texas groundwater. Journal of Hydrology, 228: 37–47.
Hudak, P.F. 2001. Water hardness and sodium trends in Texas Aquifers. Environmental Monitoring and Assessment, 68: 177–185.
Mohamed, D., M. Darwish, and M. El-Kady. 2005. GIS-Based groundwater management model for western Nile delta. Water Resources Management, 19(5): 585-604.
Pirmoradian,N., M. Rezaei, N. Davatgar, K. Tajdari, and B. Abolpour. 2010.Comparing of interpolation methods in rice cultivation vulnerability mapping due to groundwater quality in Guilan, north of Iran. International Conference on Environmental Engineering an Applications (ICEEA ), Singapore, 10 - 12 September.
Rama Krishna, R.M.N., R.Y. Janardhana, R. Venkatararami, and T.V.K. Reddy. 2000. Water resources development and management in the Cuddaph District. India Environmental Geology, pp 3-9.